Page 90 - Yuri Trifonov
P. 90
i Trifonov
söylәdim “Sәnin tәfәkkürün proletar tәfәkkürü deyil, – dedi o, –
burnunun ucundan uzağı görmürsәn. Yaxşısı budu, otur yanımda
mәnimçün qәzet oxu”. Axşama yaxın onun görmә qabiliyyәti
korlanırdı. Bәzәn iclas aparır, nitq söylәyir, kirpiklәri isә öz-
özünә qapanırdı. Gözlәrimin önündә hәrflәr atılıb düşür, oxumağa
dilim dönmür, çünki başımın içini bir fikir dağıdır – son artıq
yetişib! Çıxış yolu yoxdu. Mәn bu qaynar duyğunu daşıya bilmi-
rәm. Sәhәr açılanacan ya onu, ya özümü bitirmәliyәm! Onsuz da
sondu. Asya mәnә: “Sәn batdın...” – demişdi. Amma o gecә
haqda heç kim heç nә bilmirdi – bir nәfәr dә olsun. Hәtta Qalyaya
da heç vaxt demәmişdim. Hәtta özüm dә unutmuşdum, mәncә,
tamamilә yaddan çıxarmışdım, tәrtәmiz. Qara basmır ki mәni?
Yox. Olmuşdu. Cibimdәn tapançamı çıxarıram, qoruyucunu şaq-
qıldadıram. Vә o qaramat saniyәdә hәlә bilmirәm kimә atәş açım.
Elә belә dә olmuşdu. Bilmirdim kimi vurum. Tәrәddüd için-
dәydim. Ancaq buna o biri saniyәlәrdә qәrar verirәm... O, üzümә
baxdı, yanağı, balaca ağzı dartıldı, qırmızı rәngli dodaqları sәy-
ridi, heyrәt içindә çaydanı bir tәrәfә saldı, özü o biri tәrәfә yıxıl-
dı, döşәmәdә uzanmışdı vә nәfәs almırdı... Yox, o zaman öl-
mәdi... Ay yarımdan sonra öldü. Onunla birgә beş nәfәr dә güllә-
lәndi. Hәmin o polad dәstәdәkilәrin hәrәsi bir yana dağıdıldı –
kimi hәbsxanaya, kimi Çaritsın yaxınlığına – şimala, cәbhәyә
göndәrildi. Onları Mayzel yoldaşın rәhbәrliyi altında inqilabi
hәrbi şuradan olan fövqәladә komissiya mühakimә etdi. Bu,
hәmin Mayzel idi ki, sonra Әlvan Metallurgiyada işlәmişdi. Bәs
niyә Şiqontsevә toxunmadılar? Bunu başa düşmәk olmurdu.
Unudulmuşdu. Kimsә dadına çatmışdı. Onun ciyәrlәrinin necә
xışıldadığını xatırlayıram, arıq üzü qaralmışdı, qan tüpürürdü,
baxışları isә yenә dә iblisanә idi – od-alov saçırdı: “Motka Bras-
lavski qızıl kimi bir kişiydi, niyә hәlak oldu bәs? Çünki kazaklar
qiyam qaldırdılar. Bәs niyә qiyam qaldırdılar? Çünki sonunacan
yandırıb kül etmәmişdi, sonunacan qırıb qurtarmamışdı... Kor
iblisin özü günahkar idi!” Amma iş ondaydı ki, üsyan başlayanda,
Miqulini gözlәnilmәdәn Cәnub cәbhәsindәn geri – Serpuxova,
Fәhlә-Kәndli Qızıl Ordusunun sәhra qәrargahına çağırdılar. Ora-
dan isә bir qәdәr dә o yana – qәrbә, Belorus-Litva ordusuna atdı-
90
söylәdim “Sәnin tәfәkkürün proletar tәfәkkürü deyil, – dedi o, –
burnunun ucundan uzağı görmürsәn. Yaxşısı budu, otur yanımda
mәnimçün qәzet oxu”. Axşama yaxın onun görmә qabiliyyәti
korlanırdı. Bәzәn iclas aparır, nitq söylәyir, kirpiklәri isә öz-
özünә qapanırdı. Gözlәrimin önündә hәrflәr atılıb düşür, oxumağa
dilim dönmür, çünki başımın içini bir fikir dağıdır – son artıq
yetişib! Çıxış yolu yoxdu. Mәn bu qaynar duyğunu daşıya bilmi-
rәm. Sәhәr açılanacan ya onu, ya özümü bitirmәliyәm! Onsuz da
sondu. Asya mәnә: “Sәn batdın...” – demişdi. Amma o gecә
haqda heç kim heç nә bilmirdi – bir nәfәr dә olsun. Hәtta Qalyaya
da heç vaxt demәmişdim. Hәtta özüm dә unutmuşdum, mәncә,
tamamilә yaddan çıxarmışdım, tәrtәmiz. Qara basmır ki mәni?
Yox. Olmuşdu. Cibimdәn tapançamı çıxarıram, qoruyucunu şaq-
qıldadıram. Vә o qaramat saniyәdә hәlә bilmirәm kimә atәş açım.
Elә belә dә olmuşdu. Bilmirdim kimi vurum. Tәrәddüd için-
dәydim. Ancaq buna o biri saniyәlәrdә qәrar verirәm... O, üzümә
baxdı, yanağı, balaca ağzı dartıldı, qırmızı rәngli dodaqları sәy-
ridi, heyrәt içindә çaydanı bir tәrәfә saldı, özü o biri tәrәfә yıxıl-
dı, döşәmәdә uzanmışdı vә nәfәs almırdı... Yox, o zaman öl-
mәdi... Ay yarımdan sonra öldü. Onunla birgә beş nәfәr dә güllә-
lәndi. Hәmin o polad dәstәdәkilәrin hәrәsi bir yana dağıdıldı –
kimi hәbsxanaya, kimi Çaritsın yaxınlığına – şimala, cәbhәyә
göndәrildi. Onları Mayzel yoldaşın rәhbәrliyi altında inqilabi
hәrbi şuradan olan fövqәladә komissiya mühakimә etdi. Bu,
hәmin Mayzel idi ki, sonra Әlvan Metallurgiyada işlәmişdi. Bәs
niyә Şiqontsevә toxunmadılar? Bunu başa düşmәk olmurdu.
Unudulmuşdu. Kimsә dadına çatmışdı. Onun ciyәrlәrinin necә
xışıldadığını xatırlayıram, arıq üzü qaralmışdı, qan tüpürürdü,
baxışları isә yenә dә iblisanә idi – od-alov saçırdı: “Motka Bras-
lavski qızıl kimi bir kişiydi, niyә hәlak oldu bәs? Çünki kazaklar
qiyam qaldırdılar. Bәs niyә qiyam qaldırdılar? Çünki sonunacan
yandırıb kül etmәmişdi, sonunacan qırıb qurtarmamışdı... Kor
iblisin özü günahkar idi!” Amma iş ondaydı ki, üsyan başlayanda,
Miqulini gözlәnilmәdәn Cәnub cәbhәsindәn geri – Serpuxova,
Fәhlә-Kәndli Qızıl Ordusunun sәhra qәrargahına çağırdılar. Ora-
dan isә bir qәdәr dә o yana – qәrbә, Belorus-Litva ordusuna atdı-
90
