Page 83 - Yuri Trifonov
P. 83
Qoca
nәsә ola bilәrdimi? Axı, demәk olar ki, hamısının axırına
çıxmışdılar. Elә sәhv dә burdaydı, Şuranın dәrk etdiyi vә qızdırma
içindә sayıqladığı faciәli yanlışlıq ondaydı ki, guya qәlәbә artıq
qazanılmışdı. Guya Krasnov vә Denikin qış hücumlarından
sonra özlәrinә gәlmәyәcәkdi... Vә mәn nә dәhşәtә gәldim, nә dә
fәryad qopardım! Gözlәrimi qan örtür. Orliki gözü çıxmış halda,
qan içindә görürәm, dodaqları adda-budda nәsә pıçıldayır...
Ömründә heç kimә pislik etmәyәn Naum Orliki niyә öldürdülәr?
O düşünәn insan idi, hәr şeyә idrakla can atırdı. Biz onunla
universitetlәrdә tәhsilin qәlәbәdәn sonra yenidәn necә qurulmasını
müzakirә etmişdik... O, tәk getdi – tәbliğ vә tәlqin etmәkdәn ötrü
siyasi şöbәnin bir qalaq qәzetini aparmışdı, mühafizәsiz-filansız...
Yarımcan adamı işgәncәylә әlә saldılar... Hәmin xutorun bütün
kişilәri o gecә çölә axışıb-tökülüşdü... Ertәsi gün cәbhәnin İnqilabi
Hәrbi Şurasının әmriylә Braslavski inqilab komitәsini buraxıb
gәlmәlәrdәn yeni adamlar, yeni sәdr tәyin etdi, Bıçini hәlimliyinә
görә sıraviliyә keçirdi. Şura az qala ölüm ayağında, huşsuz vә
yatalaq olduğu üçün mәni tribunala sәdr tәyin edirlәr. İstәmirdim.
Bacardığım qәdәr imtina etdim. Söhbәt tәhdidlәrlә vә sәrt getdi,
o, sübut etdi ki, mәnim imtina etmәyә haqqım yoxdu. Yox,
istәmirdim. Qәti istәmirdim. Hökm vermәk, edam etdirmәk qәti
mәnim işim deyildi. “Bundan ötrü Şura kimi katorqada bişmiş
xüsusi adamlar lazımdı” – dedim. O isә: “Elә şey yoxdu! Protokol
yazmağı bacaran insanlar lazımdı. Adam çatışmır. Yeganә uyğun
gәlәn sәnsәn. Bu, sәnin borcundu...” – dedi. Matros Çevqun da
әlavә etdi: “Qardaş, bu postda sәn qal. Yoxsa yaramazın birini
qoyacaqlar...”
Çevqunu da filippovçular qılıncdan keçirmişdi. Onu ala-ya-
rımçıq doğramışdılar, yeganә o, sağ qalmışdı, özünә gәtirib ayılt-
mışdılar, yaşamışdı. Hәmin baharda harasa yoxa çıxmışdı. Sonra,
deyәsәn, otuz ikiydi? Hә, әlbәttә, Ural, Turqayaş DRES. Kriji-
janovskinin әmriylә Turqayaşa yenicә mühәndis-istismarçı tәyin
olunmuşdum. İş xirtdәyәcәn idi. Qalya uşaqlarla gәlmişdi, kәnd
evindә yaşayırdıq, hәr tәrәf tayqaydı. Orada nә vardı? Әzab
verәn nәydi? Turqayaşın üç mәrhәlәsindәn birincisi (3000 kilo-
voltluq iki turbogenerator) iyirmi üçdә başa çatmışdı. Leninqrad
83
nәsә ola bilәrdimi? Axı, demәk olar ki, hamısının axırına
çıxmışdılar. Elә sәhv dә burdaydı, Şuranın dәrk etdiyi vә qızdırma
içindә sayıqladığı faciәli yanlışlıq ondaydı ki, guya qәlәbә artıq
qazanılmışdı. Guya Krasnov vә Denikin qış hücumlarından
sonra özlәrinә gәlmәyәcәkdi... Vә mәn nә dәhşәtә gәldim, nә dә
fәryad qopardım! Gözlәrimi qan örtür. Orliki gözü çıxmış halda,
qan içindә görürәm, dodaqları adda-budda nәsә pıçıldayır...
Ömründә heç kimә pislik etmәyәn Naum Orliki niyә öldürdülәr?
O düşünәn insan idi, hәr şeyә idrakla can atırdı. Biz onunla
universitetlәrdә tәhsilin qәlәbәdәn sonra yenidәn necә qurulmasını
müzakirә etmişdik... O, tәk getdi – tәbliğ vә tәlqin etmәkdәn ötrü
siyasi şöbәnin bir qalaq qәzetini aparmışdı, mühafizәsiz-filansız...
Yarımcan adamı işgәncәylә әlә saldılar... Hәmin xutorun bütün
kişilәri o gecә çölә axışıb-tökülüşdü... Ertәsi gün cәbhәnin İnqilabi
Hәrbi Şurasının әmriylә Braslavski inqilab komitәsini buraxıb
gәlmәlәrdәn yeni adamlar, yeni sәdr tәyin etdi, Bıçini hәlimliyinә
görә sıraviliyә keçirdi. Şura az qala ölüm ayağında, huşsuz vә
yatalaq olduğu üçün mәni tribunala sәdr tәyin edirlәr. İstәmirdim.
Bacardığım qәdәr imtina etdim. Söhbәt tәhdidlәrlә vә sәrt getdi,
o, sübut etdi ki, mәnim imtina etmәyә haqqım yoxdu. Yox,
istәmirdim. Qәti istәmirdim. Hökm vermәk, edam etdirmәk qәti
mәnim işim deyildi. “Bundan ötrü Şura kimi katorqada bişmiş
xüsusi adamlar lazımdı” – dedim. O isә: “Elә şey yoxdu! Protokol
yazmağı bacaran insanlar lazımdı. Adam çatışmır. Yeganә uyğun
gәlәn sәnsәn. Bu, sәnin borcundu...” – dedi. Matros Çevqun da
әlavә etdi: “Qardaş, bu postda sәn qal. Yoxsa yaramazın birini
qoyacaqlar...”
Çevqunu da filippovçular qılıncdan keçirmişdi. Onu ala-ya-
rımçıq doğramışdılar, yeganә o, sağ qalmışdı, özünә gәtirib ayılt-
mışdılar, yaşamışdı. Hәmin baharda harasa yoxa çıxmışdı. Sonra,
deyәsәn, otuz ikiydi? Hә, әlbәttә, Ural, Turqayaş DRES. Kriji-
janovskinin әmriylә Turqayaşa yenicә mühәndis-istismarçı tәyin
olunmuşdum. İş xirtdәyәcәn idi. Qalya uşaqlarla gәlmişdi, kәnd
evindә yaşayırdıq, hәr tәrәf tayqaydı. Orada nә vardı? Әzab
verәn nәydi? Turqayaşın üç mәrhәlәsindәn birincisi (3000 kilo-
voltluq iki turbogenerator) iyirmi üçdә başa çatmışdı. Leninqrad
83
