Page 82 - Yuri Trifonov
P. 82
i Trifonov
unutmuş latış kәndlilәriydi; budur onlar – düşmәnlәr, saqqallılar,
gözlәrindә vәhşi nifrәt, ayaqyalın, alt paltarında... biri yumruğunu
silkәlәyә-silkәlәyә çığırır, o biri guppultuyla dizlәri üstә çöküb,
hasarın o üzündәki qadınlar hönkürür... Vә katorqa görmüş,
döyülüb üst-başı cırılmış, otuz yaşı olsa da, qoca görünәn bir
başqası isә xәstә ciyәrlәrinә güc verib xırıltılı sәslә bağırır:
“İnqilabın düşmәnlәrinә atәş!”
Amansız bir ildi, Rusiyanın başı üzәrindәki gәrdiş dә aman-
sızdı... Qәddar zaman vulkan lavaları kimi hәr şeyi altına alıb
qәrq edir, mәhv edib aparır...
Lavanın axınında artıq qaynarlığı, hәrarәti hiss etmirsәn.
İçindә olduğun zamanı necә görә bilәrsәn axı? İllәr ötür, hәyat
keçir, götür-qoy etmәyә başlayırsan: bu niyә belә oldu, o niyә elә
oldu... Nadir hallarda bunları özgә bir zamanın gözü vә ağlıyla
uzaqdan baxıb anlayan olurdu. Şura da belәsindәn idi. Mәnә indi
aydın olur. O zaman mәn dә çoxları kimi şübhәlәnirdim. Mәxfi
saxlanıldığı üçün oxuya bilmәdiyim vә iki aydan sonra lәğv
edilәn, amma güclü qәzәb doğurmuş “direktivә” görә, tәkcә
Şura dәhşәt içindәydi. Mәn bu sәnәdi әlli ildәn sonra oxudum.
Elә bir vaxtda ki, bu sәnәd heç kim üçün nә qorxuluydu, nә
ağrılı... Tәxminәn belәydi: 1) Kazak rәhbәrliyinә qarşı kütlәvi
terror; 2) taxılı müsadirә etmәk, artıq olan hәr şeyin tәhvil
verilmәsinә mәcburәn nail olmaq; 3) şimal quberniyalarından
Don vilayәtinә kәndlilәrin köçürülmәsini tәşkil etmәk; 4)
gәlmәlәri kazaklarla bәrabәrlәşdirmәk; 5) tam tәrk-silaha nail
olmaq; 6) silahı ancaq gәlmәlәr içindәn etibarlı ünsürlәrә vermәk;
7) qayda-qanun yaradılana qәdәr silahlı dәstәlәri kazak stanitsa-
larında saxlamaq; 8) kazak qәsәbәlәrinә tәyin olunmuş bütün
komissarlar maksimum qәtiyyәt göstәrmәlidi... Ya Rәbbim,
dәhşәtә gәlәn vә sәsini ucaldanlar necә dә az oldu! Çünki gәrdişin
lavaları gözlәri kor etmişdi. Alatoranlıqda nәfәs almaq olmurdu.
Tәkcә bizdә yox, hәr yanda torpaq od tutub yanırdı: Fransa vә
İngiltәrәdә inqilab tәtillәri, Almaniyada, demәk olar ki, sovet
hakimiyyәti möhkәmlәnmişdi, Rumıniya vә Bessarabiya kәndli
qiyamlarının alovları içindәydi... Başqa cür neylәmәk olardı,
müxalifәti mәhv etmәk üçün süngüdәn vә güllәdәn başqa da
82
unutmuş latış kәndlilәriydi; budur onlar – düşmәnlәr, saqqallılar,
gözlәrindә vәhşi nifrәt, ayaqyalın, alt paltarında... biri yumruğunu
silkәlәyә-silkәlәyә çığırır, o biri guppultuyla dizlәri üstә çöküb,
hasarın o üzündәki qadınlar hönkürür... Vә katorqa görmüş,
döyülüb üst-başı cırılmış, otuz yaşı olsa da, qoca görünәn bir
başqası isә xәstә ciyәrlәrinә güc verib xırıltılı sәslә bağırır:
“İnqilabın düşmәnlәrinә atәş!”
Amansız bir ildi, Rusiyanın başı üzәrindәki gәrdiş dә aman-
sızdı... Qәddar zaman vulkan lavaları kimi hәr şeyi altına alıb
qәrq edir, mәhv edib aparır...
Lavanın axınında artıq qaynarlığı, hәrarәti hiss etmirsәn.
İçindә olduğun zamanı necә görә bilәrsәn axı? İllәr ötür, hәyat
keçir, götür-qoy etmәyә başlayırsan: bu niyә belә oldu, o niyә elә
oldu... Nadir hallarda bunları özgә bir zamanın gözü vә ağlıyla
uzaqdan baxıb anlayan olurdu. Şura da belәsindәn idi. Mәnә indi
aydın olur. O zaman mәn dә çoxları kimi şübhәlәnirdim. Mәxfi
saxlanıldığı üçün oxuya bilmәdiyim vә iki aydan sonra lәğv
edilәn, amma güclü qәzәb doğurmuş “direktivә” görә, tәkcә
Şura dәhşәt içindәydi. Mәn bu sәnәdi әlli ildәn sonra oxudum.
Elә bir vaxtda ki, bu sәnәd heç kim üçün nә qorxuluydu, nә
ağrılı... Tәxminәn belәydi: 1) Kazak rәhbәrliyinә qarşı kütlәvi
terror; 2) taxılı müsadirә etmәk, artıq olan hәr şeyin tәhvil
verilmәsinә mәcburәn nail olmaq; 3) şimal quberniyalarından
Don vilayәtinә kәndlilәrin köçürülmәsini tәşkil etmәk; 4)
gәlmәlәri kazaklarla bәrabәrlәşdirmәk; 5) tam tәrk-silaha nail
olmaq; 6) silahı ancaq gәlmәlәr içindәn etibarlı ünsürlәrә vermәk;
7) qayda-qanun yaradılana qәdәr silahlı dәstәlәri kazak stanitsa-
larında saxlamaq; 8) kazak qәsәbәlәrinә tәyin olunmuş bütün
komissarlar maksimum qәtiyyәt göstәrmәlidi... Ya Rәbbim,
dәhşәtә gәlәn vә sәsini ucaldanlar necә dә az oldu! Çünki gәrdişin
lavaları gözlәri kor etmişdi. Alatoranlıqda nәfәs almaq olmurdu.
Tәkcә bizdә yox, hәr yanda torpaq od tutub yanırdı: Fransa vә
İngiltәrәdә inqilab tәtillәri, Almaniyada, demәk olar ki, sovet
hakimiyyәti möhkәmlәnmişdi, Rumıniya vә Bessarabiya kәndli
qiyamlarının alovları içindәydi... Başqa cür neylәmәk olardı,
müxalifәti mәhv etmәk üçün süngüdәn vә güllәdәn başqa da
82
