Page 55 - Yuri Trifonov
P. 55
Qoca
bir insan tәrk edir. Amma bu iki ölüm arasında – iki zaman
arasında, yәni özünün vә zamanın ola bilmәdiyin bir mәqamda,
әn azı özgәlәrin gözündә özün olmağına son verdiyin dövrdә,
yalandan özünü elә aparmalısan ki, guya, doğrudan da, dәyişmisәn,
çünki heç kim bilmir sәn әvvәlkisәn, ya yox, rolunu axıracan
oynamalısan, bu barәdә zahiri görünüşün “gәl, gәl...” deyir, asta
yerişin bildirir, zәif gücün şahidlik edir, amma bunlar yalandır –
iki ölüm arasında uzun bir hәyat yolu uzanır, ötәn bu müddәt
әrzindә sәn özün deyil, bütövlükdә bu adıbilinmәz nәsnәyә –
ölüm-hәyat deyilәn nәsnәyә münasibәtin dәyişir. Cavanlığında
bir cür düşünürdün, indi tamam ayrı cür. Bütün dәrd-sәrimә bax-
mayaraq, on sәkkizin yanvarında mәn ağıldankәm, coşqun vә
güclüydüm! Vahimә vә heyifsilәnmәk – bunlardı mәnә zülm
edәn. Açılmış sirrin önündә mәni bürüyәn vә içindә yalqızca qal-
dığım vahimә, bir dә anama heyifsilәnmәyim: o, bu gözәl, dәfә-
lәrlә tar-mar edilmiş, sökülüb-qurulmuş dünyada nәlәr baş verdi-
yini vә mәnim başıma nәlәr gәlәcәyini bilmәyәcәk. O, mәni çox
sevirdi, çox. Buna görә dә dәrk etmәk, anlamaq, şiddәtli yaşamaq
yanğısı var içimdә! Qarşıda baş verәcәklәr – hәr ölümün köçünü
içimә salması hәlә yoxdur. Getdikcә bu yükün ağırlığı qorxunc
olur. Qalya ölәndә isә bu yük o qәdәr ağırlaşdı ki, dedim daha
axırımdı.
Atam möhkәm dayanıb, qәbiristanlığın şaxtasında sanki
donub, tәrpәnmir, gözünü qırpmır, heç kimi görmür vә heç nәyә
cavab vermir, birdәn elә bil bacaqları qırılır, dizlәri üstә yıxılır,
xәz papağı kәnara düşür, alnı üstә qara çırpılır... Sonra onu Fin-
landiya vağzalına yola salırıq. Savva atama hәr şeyi bağışladı, o
da ötürmәyә getdi. O, atamı inandırırdı ki, “Sәn Helsinqorsda
özünü itirmә, qarma-qarışıqlıq tәşkil et! Sәn bizim adamsan,
tәfәkkürcә proletarsan, onsuz da burjuylar özlәri sәnin kәlәyini
kәsәcәklәr!” Atam köksünü ötürür: “Bu, elә dә asan deyil...” –
“Hәr halda, sәn başla, bu işә qoşul!” Atam fevralda yenidәn
gәlәcәyini, o zaman ya mәnim onun, ya da onun mәnim yanımda
qalması mәsәlәsini hәll edәcәyini deyir. Hәll etmәli isә bir şey
yoxdu. O, mәnimçün әmәlli-başlı yad bir adamdır. Fevralda atam
gәlmәdi, çünki yanvarın axırlarında, orada onun kömәyi olmadan
55
bir insan tәrk edir. Amma bu iki ölüm arasında – iki zaman
arasında, yәni özünün vә zamanın ola bilmәdiyin bir mәqamda,
әn azı özgәlәrin gözündә özün olmağına son verdiyin dövrdә,
yalandan özünü elә aparmalısan ki, guya, doğrudan da, dәyişmisәn,
çünki heç kim bilmir sәn әvvәlkisәn, ya yox, rolunu axıracan
oynamalısan, bu barәdә zahiri görünüşün “gәl, gәl...” deyir, asta
yerişin bildirir, zәif gücün şahidlik edir, amma bunlar yalandır –
iki ölüm arasında uzun bir hәyat yolu uzanır, ötәn bu müddәt
әrzindә sәn özün deyil, bütövlükdә bu adıbilinmәz nәsnәyә –
ölüm-hәyat deyilәn nәsnәyә münasibәtin dәyişir. Cavanlığında
bir cür düşünürdün, indi tamam ayrı cür. Bütün dәrd-sәrimә bax-
mayaraq, on sәkkizin yanvarında mәn ağıldankәm, coşqun vә
güclüydüm! Vahimә vә heyifsilәnmәk – bunlardı mәnә zülm
edәn. Açılmış sirrin önündә mәni bürüyәn vә içindә yalqızca qal-
dığım vahimә, bir dә anama heyifsilәnmәyim: o, bu gözәl, dәfә-
lәrlә tar-mar edilmiş, sökülüb-qurulmuş dünyada nәlәr baş verdi-
yini vә mәnim başıma nәlәr gәlәcәyini bilmәyәcәk. O, mәni çox
sevirdi, çox. Buna görә dә dәrk etmәk, anlamaq, şiddәtli yaşamaq
yanğısı var içimdә! Qarşıda baş verәcәklәr – hәr ölümün köçünü
içimә salması hәlә yoxdur. Getdikcә bu yükün ağırlığı qorxunc
olur. Qalya ölәndә isә bu yük o qәdәr ağırlaşdı ki, dedim daha
axırımdı.
Atam möhkәm dayanıb, qәbiristanlığın şaxtasında sanki
donub, tәrpәnmir, gözünü qırpmır, heç kimi görmür vә heç nәyә
cavab vermir, birdәn elә bil bacaqları qırılır, dizlәri üstә yıxılır,
xәz papağı kәnara düşür, alnı üstә qara çırpılır... Sonra onu Fin-
landiya vağzalına yola salırıq. Savva atama hәr şeyi bağışladı, o
da ötürmәyә getdi. O, atamı inandırırdı ki, “Sәn Helsinqorsda
özünü itirmә, qarma-qarışıqlıq tәşkil et! Sәn bizim adamsan,
tәfәkkürcә proletarsan, onsuz da burjuylar özlәri sәnin kәlәyini
kәsәcәklәr!” Atam köksünü ötürür: “Bu, elә dә asan deyil...” –
“Hәr halda, sәn başla, bu işә qoşul!” Atam fevralda yenidәn
gәlәcәyini, o zaman ya mәnim onun, ya da onun mәnim yanımda
qalması mәsәlәsini hәll edәcәyini deyir. Hәll etmәli isә bir şey
yoxdu. O, mәnimçün әmәlli-başlı yad bir adamdır. Fevralda atam
gәlmәdi, çünki yanvarın axırlarında, orada onun kömәyi olmadan
55
