Page 54 - Yuri Trifonov
P. 54
i Trifonov
qaşqabaqlı, istehza edә-edә, sanki öz-özünә deyinir: “Hә, aydındı
daha... Belә adamları mәğlub etmәk olmaz...” – “Hansı adamları?” –
“İranın qardaşı kimilәrini. Bu, mәnә indi tam aydın oldu. Heç
nәyә dә ümid bağlamaq olmaz...” – “Aleksandr Pimenoviç barәdә
siz nә demәk istәyirsiz?” Mәn onlardan alçaqdan danışmağı, ya
da o biri otağa keçmәyi xahiş edirәm. Yenә anam әlini qaldırır vә
pıçıldayır: “dәymә... qoy qalsınlar...” Onlar pıçıltıyla danışır,
boğazları xırıldayıb nәfәslәri qaralanacan höcәtlәşirlәr, atam
tәhqiredici sözlәr dediyinә görә Savva atamı güllәlәyә vә ya
hәbs edә bilәr, atam heç nәdәn qorxub çәkinmir, mәn heyrәt
elәyirәm, çünki anam onun ağciyәr olduğunu demişdi, o, Savvanı
deyil, o biri matrosları – Şinqarevi vә Kokoşkini öldürәnlәri
bandit adlandırır. Matroslar onları Mariysk xәstәxanasında
öldürmüşdülәr. “Anarxistlәrә görә cavabdeh deyilәm, – deyә
Savva pıçıldayır. – Onları özüm mәhv edәrdim”. – “Yox, hamısına
görә cavabdehsiz. Hamısına vә hәr şeyә görә. İrina ölür, buna
görә dә cavab vermәlisiz...” Atam әllәriylә üzünü örtüb әyilir.
Uzun-uzadı әyilmiş halda dayanır, saçı tökülmüş başının ortasında
hәlә ağarmamış tüklәr görürәm, daz başı yırğalanır, üzünü örtәn
әllәri arasından hıçqırıqlı gur sәsi gәlir. O, iti addımlarla otaqdan
dәhlizә çıxır, oradan da harasa başqa yerә, deyәsәn, mәtbәxә
keçir. Savva da onun arxasınca gedir. Mәn anamla qalıram. Heç
nә etmәk mümkün deyil. Milyon insan öldürә dә bilәrsәn, çarı
devirmәk dә mümkündür, böyük inqilablar törәtmәyә gücün dә
çatar, dinamit qoyub dünyanın yarısını partlatmaq da olar, amma
bir insanı xilas etmәk olmaz...
Mәn, bax bu haqda fikirlәşirәm. Ölәn adamı xilas etmәyә
gücün çatmaz. Sonra ömrümdә bu halla çox üzlәşirәm. Bu hal
ömrümü sarıb, hәyatımla iç-içәdi, adı olmayan qәribә bir qatqıya,
bütöv bir fövqәltәbii nәsnәyә dönüb mәnimçün – ölüm-hәyat
nәsnәsinә. Bütün illәr – ölümün cәmlәnmәsi, toparlanmasıdı,
onun qana-iliyә işlәmәsidi. Ruh barәdә demirәm, onun nә
olduğunu nә ötәnlәrdә, nә dә indi bilirәm. Qan damarlarını xo-
lesterin deyil, ölümün yavaş-yavaş, daim kiçik dozalarla adamın
canına yerimәsi keylәşdirir. Anamın gedişi ilk oldu. Qalyanın
gedişi isә, yәqin ki, sonuncudur. O vaxt da, indi dә mәni yeganә
54
qaşqabaqlı, istehza edә-edә, sanki öz-özünә deyinir: “Hә, aydındı
daha... Belә adamları mәğlub etmәk olmaz...” – “Hansı adamları?” –
“İranın qardaşı kimilәrini. Bu, mәnә indi tam aydın oldu. Heç
nәyә dә ümid bağlamaq olmaz...” – “Aleksandr Pimenoviç barәdә
siz nә demәk istәyirsiz?” Mәn onlardan alçaqdan danışmağı, ya
da o biri otağa keçmәyi xahiş edirәm. Yenә anam әlini qaldırır vә
pıçıldayır: “dәymә... qoy qalsınlar...” Onlar pıçıltıyla danışır,
boğazları xırıldayıb nәfәslәri qaralanacan höcәtlәşirlәr, atam
tәhqiredici sözlәr dediyinә görә Savva atamı güllәlәyә vә ya
hәbs edә bilәr, atam heç nәdәn qorxub çәkinmir, mәn heyrәt
elәyirәm, çünki anam onun ağciyәr olduğunu demişdi, o, Savvanı
deyil, o biri matrosları – Şinqarevi vә Kokoşkini öldürәnlәri
bandit adlandırır. Matroslar onları Mariysk xәstәxanasında
öldürmüşdülәr. “Anarxistlәrә görә cavabdeh deyilәm, – deyә
Savva pıçıldayır. – Onları özüm mәhv edәrdim”. – “Yox, hamısına
görә cavabdehsiz. Hamısına vә hәr şeyә görә. İrina ölür, buna
görә dә cavab vermәlisiz...” Atam әllәriylә üzünü örtüb әyilir.
Uzun-uzadı әyilmiş halda dayanır, saçı tökülmüş başının ortasında
hәlә ağarmamış tüklәr görürәm, daz başı yırğalanır, üzünü örtәn
әllәri arasından hıçqırıqlı gur sәsi gәlir. O, iti addımlarla otaqdan
dәhlizә çıxır, oradan da harasa başqa yerә, deyәsәn, mәtbәxә
keçir. Savva da onun arxasınca gedir. Mәn anamla qalıram. Heç
nә etmәk mümkün deyil. Milyon insan öldürә dә bilәrsәn, çarı
devirmәk dә mümkündür, böyük inqilablar törәtmәyә gücün dә
çatar, dinamit qoyub dünyanın yarısını partlatmaq da olar, amma
bir insanı xilas etmәk olmaz...
Mәn, bax bu haqda fikirlәşirәm. Ölәn adamı xilas etmәyә
gücün çatmaz. Sonra ömrümdә bu halla çox üzlәşirәm. Bu hal
ömrümü sarıb, hәyatımla iç-içәdi, adı olmayan qәribә bir qatqıya,
bütöv bir fövqәltәbii nәsnәyә dönüb mәnimçün – ölüm-hәyat
nәsnәsinә. Bütün illәr – ölümün cәmlәnmәsi, toparlanmasıdı,
onun qana-iliyә işlәmәsidi. Ruh barәdә demirәm, onun nә
olduğunu nә ötәnlәrdә, nә dә indi bilirәm. Qan damarlarını xo-
lesterin deyil, ölümün yavaş-yavaş, daim kiçik dozalarla adamın
canına yerimәsi keylәşdirir. Anamın gedişi ilk oldu. Qalyanın
gedişi isә, yәqin ki, sonuncudur. O vaxt da, indi dә mәni yeganә
54
