Page 49 - Yuri Trifonov
P. 49
Qoca
sosialisti. Mәn onun qardaşıyla Atamansk peşә mәktәbini bitirmişәm
vә bu yuvanı yaxşı tanıyıram. Onlar hamısı cәhalәtpәrәst idilәr,
zor gücünә bolşeviklәrә qulluq edirdilәr...” Bax bunu anlamıram:
sırf qara, ya da sırf ağ, sırf cahil, ya da sırf mәlәk. Orta olanı
yoxdu. Amma hamı da ortadadı. Hamıda da zülmәtdәn, iblisdәn,
mәlәkdәn nәsә var... On yeddinin avqustunda mәn kim idim?
İndi xatırladıqca, hәr şeyi anlayıram, dәqiqliyi ilә tәsәvvür edirәm.
Әlbәttә, anamı da, Şura dayını da, hansısa yeni dostları da...
Ümumi bir mürgü içindә... Axı yanvarda, anam ölәndә kifayәt
edirdi ki, atamın çağırışına hay verim vә ya başqa sәmtә –
Priqoda qocalarının dәvәt etdiklәri tәrәfә yönәlim, ya da... bәlkә,
Asya öz yanına çağırsaydı, nәçi olacağımı indi deyә bilmәrәm.
Qatarı bir yoldan o birinә asanca ötürәn yolayrıcı qurğusu kimi
gözünü açıb Rostov әvәzinә, özünü Varşavada görә bilәrdi cüzi
bir tәkan olsaydı. Mәn qüdrәtli zamanın yükü altında başını
itirmiş bir uşaq idim. Yox, o biri qocalar kimi yalan demәk istә-
mirәm, yolu axın özü göstәrirdi, o axında olmaq sevindiriciydi,
tәsadüfdәn dә, hissiyyatdan da ora düşmәk olardı, amma qәtiyyәn
sәrt riyazi iradәylә, yәni mәqsәdlә yox. Qoy aldatmasınlar!
Hәrәdә bir ayrı cür ola bilәrdi. İlahi, mәn niyә mübahisәyә
girişirәm? O biri qocalarda, yәqin, başqa cür olub. Heç kimin
qәlbinә dәymәk olmaz. Mәn xәyalpәrvәr, küçә hәyatı yaşayan,
yalqız bir uşaqdım vә hәr şeyә ağlımı itirmişcәsinә mәftun idim.
Asyanı mәnim әlimdәn alan adam on yeddinci ilin avqustun
otuzunda Ust-Medveditski stanitsasında az qalmışdı hәlak ola.
Yüzbaşı Stepan Gerasimov onu az qalmışdı doğraya.
Doğrudanmı inqilabçılar ancaq o adamlardı ki, sәslәri pıçıltıyla
çıxır, özlәri haqda astadan söhbәt açıb nәyisә sübut edirlәr? Bәs
çırpınanlar, qәzәblilәr, qan köpüyündә boğulanlar, tüstüdә,
boğanaqda, namәlumcasına, izsiz-soraqsız yoxa çıxanlar kimlәr
idi?.. Stanitsa toplantısı, çoxminli kartuzların, papaqların seli,
açıq pәncәrәlәr, damlara dırmaşmış uşaqlar vә açıq rәngli general
mundiri geymiş qaraşın, üzgün görkәmli Kaledin gözüm önündәdi.
Toz, isti... Mәn orda yoxam, amma görürәm, eşidirәm. Xırıltılı,
bar-bar bağıran uca sәs: “Proqramımız hamıya bәllidi. Biz kazak-
ların yolu sosialistlәrlә bir deyil, biz xalq azadlığı partiyasıylayıq...”
49
sosialisti. Mәn onun qardaşıyla Atamansk peşә mәktәbini bitirmişәm
vә bu yuvanı yaxşı tanıyıram. Onlar hamısı cәhalәtpәrәst idilәr,
zor gücünә bolşeviklәrә qulluq edirdilәr...” Bax bunu anlamıram:
sırf qara, ya da sırf ağ, sırf cahil, ya da sırf mәlәk. Orta olanı
yoxdu. Amma hamı da ortadadı. Hamıda da zülmәtdәn, iblisdәn,
mәlәkdәn nәsә var... On yeddinin avqustunda mәn kim idim?
İndi xatırladıqca, hәr şeyi anlayıram, dәqiqliyi ilә tәsәvvür edirәm.
Әlbәttә, anamı da, Şura dayını da, hansısa yeni dostları da...
Ümumi bir mürgü içindә... Axı yanvarda, anam ölәndә kifayәt
edirdi ki, atamın çağırışına hay verim vә ya başqa sәmtә –
Priqoda qocalarının dәvәt etdiklәri tәrәfә yönәlim, ya da... bәlkә,
Asya öz yanına çağırsaydı, nәçi olacağımı indi deyә bilmәrәm.
Qatarı bir yoldan o birinә asanca ötürәn yolayrıcı qurğusu kimi
gözünü açıb Rostov әvәzinә, özünü Varşavada görә bilәrdi cüzi
bir tәkan olsaydı. Mәn qüdrәtli zamanın yükü altında başını
itirmiş bir uşaq idim. Yox, o biri qocalar kimi yalan demәk istә-
mirәm, yolu axın özü göstәrirdi, o axında olmaq sevindiriciydi,
tәsadüfdәn dә, hissiyyatdan da ora düşmәk olardı, amma qәtiyyәn
sәrt riyazi iradәylә, yәni mәqsәdlә yox. Qoy aldatmasınlar!
Hәrәdә bir ayrı cür ola bilәrdi. İlahi, mәn niyә mübahisәyә
girişirәm? O biri qocalarda, yәqin, başqa cür olub. Heç kimin
qәlbinә dәymәk olmaz. Mәn xәyalpәrvәr, küçә hәyatı yaşayan,
yalqız bir uşaqdım vә hәr şeyә ağlımı itirmişcәsinә mәftun idim.
Asyanı mәnim әlimdәn alan adam on yeddinci ilin avqustun
otuzunda Ust-Medveditski stanitsasında az qalmışdı hәlak ola.
Yüzbaşı Stepan Gerasimov onu az qalmışdı doğraya.
Doğrudanmı inqilabçılar ancaq o adamlardı ki, sәslәri pıçıltıyla
çıxır, özlәri haqda astadan söhbәt açıb nәyisә sübut edirlәr? Bәs
çırpınanlar, qәzәblilәr, qan köpüyündә boğulanlar, tüstüdә,
boğanaqda, namәlumcasına, izsiz-soraqsız yoxa çıxanlar kimlәr
idi?.. Stanitsa toplantısı, çoxminli kartuzların, papaqların seli,
açıq pәncәrәlәr, damlara dırmaşmış uşaqlar vә açıq rәngli general
mundiri geymiş qaraşın, üzgün görkәmli Kaledin gözüm önündәdi.
Toz, isti... Mәn orda yoxam, amma görürәm, eşidirәm. Xırıltılı,
bar-bar bağıran uca sәs: “Proqramımız hamıya bәllidi. Biz kazak-
ların yolu sosialistlәrlә bir deyil, biz xalq azadlığı partiyasıylayıq...”
49
