Page 298 - tomas
P. 298
as Vulf
bürümüş qıcolmayla müqayisәyә dә gәlmәzdi. Uğunduran gülüşә
qapılıb hamı eyni vaxtda dartınırdı; onlar sәrxoşlar kimi yırğalanır,
zәiflәmiş halda dayaq axtara-axtara bir-birindәn yapışırdılar. Yaş
onların şişmiş gözlәrindәn dolu kimi yağır, açılmış ağızlarındansa
hәrdәnbir sәslәrin әzaba düçar olmuş qırıntıları – boğuq hıqqıltılar,
qadınların zәif ciyiltilәri qopurdu. Axır ki, hamı o tutmadan
çıxıb hıçqıra-hıçqıra, öskürә-öskürә birtәhәr özünә gәlmәyә
başladı.
Orada nә vardı, bütöv bir dәstәni bu cür dәlisov sevinc
çırpıntısına mәruz qoymuş o bayağı xatırlatmada hansı üstüörtülü
mәna gizlәnirdi – kәnar adamlar bunu dәrk elәyә bilmәzdilәr.
Amma hәmin adamların hәrәkәti başqalarına da yoluxdu, sirayәt
elәdi: adamlar şәnlәnәn dәstәyә baxır, istehzayla gülümsünür,
gülә-gülә başlarını bulayırdılar. Bütün qatar boyu buna oxşar
şeylәr baş verirdi. Әn müxtәlif – qayğılı-qayğısız, kәdәrli-şәn,
cavan-qoca, etinasız-narahat – adamlarla... Әylәncә ehtirasının
qovduğu adamlarla... Hәr işarәnin, sözün, hәrәkәtin, qarşıda
duran sәfәrin doğurduğu intizarı, sevinci-ümidi üzә çıxardığı
adamlarla... Yorğun, laqeyd nәzәrlәrini әtrafda gәzdirib öz
yerlәrindә oturan, daha gedişin tәfәrrüatlarıyla maraqlanmayan
adamlarla... Hәr kәslә, hәr yerdә eyni şey baş verirdi.
Yolasalmaların vahid, bütün dünyada dәyişmәz ümumi, uni-
versal dili – әksәrәn mәnasız, bayağı, heç nәyә yaramayan,
amma elә bu sәbәbdәn dә qәribә tәrzdә riqqәtli dili sәslәnirdi.
Çünki o dil adamların qәlbindә dәrin yaşantıları gizlәtmәyә,
ayrılıq haqqında fikirlәşәndә ürәklәrindә peyda olan boşluğu
doldurmağa sipәr, maska rolu oynayır.
Bunun sayәsindә yadelli oğlu olan gәnc üçün, bütün olub-
keçәnlәri görәn, eşidәn kәnar adam üçün qatarın yolasalma
mәrasimi kәskin, hәyәcanlandırıcı mәnayla doluydu. Adi sözlәri
eşidә-eşidә, adi sәhnәlәri görә-görә – yad dilin örtüyü altında
olsalar da, mahiyyәtinә görә öz hәmvәtәnlәrini müşahidә elәyә-
elәyә – hәyatı boyu gördüyü, eşitdiyi sözlәrin, sәhnәlәrin (O,
qәfildәn әvvәllәr bilmәdiyi hәr şeydәn xәbәrdar adamın әziyyәtverici
tәnhalığını hiss elәdi. Dünyada hamını qәribә tәrzdә birlәşdirәn,
hәyatın lap әsasında kök salmış insanlar eyniyyәtini duydu – bu,
298
bürümüş qıcolmayla müqayisәyә dә gәlmәzdi. Uğunduran gülüşә
qapılıb hamı eyni vaxtda dartınırdı; onlar sәrxoşlar kimi yırğalanır,
zәiflәmiş halda dayaq axtara-axtara bir-birindәn yapışırdılar. Yaş
onların şişmiş gözlәrindәn dolu kimi yağır, açılmış ağızlarındansa
hәrdәnbir sәslәrin әzaba düçar olmuş qırıntıları – boğuq hıqqıltılar,
qadınların zәif ciyiltilәri qopurdu. Axır ki, hamı o tutmadan
çıxıb hıçqıra-hıçqıra, öskürә-öskürә birtәhәr özünә gәlmәyә
başladı.
Orada nә vardı, bütöv bir dәstәni bu cür dәlisov sevinc
çırpıntısına mәruz qoymuş o bayağı xatırlatmada hansı üstüörtülü
mәna gizlәnirdi – kәnar adamlar bunu dәrk elәyә bilmәzdilәr.
Amma hәmin adamların hәrәkәti başqalarına da yoluxdu, sirayәt
elәdi: adamlar şәnlәnәn dәstәyә baxır, istehzayla gülümsünür,
gülә-gülә başlarını bulayırdılar. Bütün qatar boyu buna oxşar
şeylәr baş verirdi. Әn müxtәlif – qayğılı-qayğısız, kәdәrli-şәn,
cavan-qoca, etinasız-narahat – adamlarla... Әylәncә ehtirasının
qovduğu adamlarla... Hәr işarәnin, sözün, hәrәkәtin, qarşıda
duran sәfәrin doğurduğu intizarı, sevinci-ümidi üzә çıxardığı
adamlarla... Yorğun, laqeyd nәzәrlәrini әtrafda gәzdirib öz
yerlәrindә oturan, daha gedişin tәfәrrüatlarıyla maraqlanmayan
adamlarla... Hәr kәslә, hәr yerdә eyni şey baş verirdi.
Yolasalmaların vahid, bütün dünyada dәyişmәz ümumi, uni-
versal dili – әksәrәn mәnasız, bayağı, heç nәyә yaramayan,
amma elә bu sәbәbdәn dә qәribә tәrzdә riqqәtli dili sәslәnirdi.
Çünki o dil adamların qәlbindә dәrin yaşantıları gizlәtmәyә,
ayrılıq haqqında fikirlәşәndә ürәklәrindә peyda olan boşluğu
doldurmağa sipәr, maska rolu oynayır.
Bunun sayәsindә yadelli oğlu olan gәnc üçün, bütün olub-
keçәnlәri görәn, eşidәn kәnar adam üçün qatarın yolasalma
mәrasimi kәskin, hәyәcanlandırıcı mәnayla doluydu. Adi sözlәri
eşidә-eşidә, adi sәhnәlәri görә-görә – yad dilin örtüyü altında
olsalar da, mahiyyәtinә görә öz hәmvәtәnlәrini müşahidә elәyә-
elәyә – hәyatı boyu gördüyü, eşitdiyi sözlәrin, sәhnәlәrin (O,
qәfildәn әvvәllәr bilmәdiyi hәr şeydәn xәbәrdar adamın әziyyәtverici
tәnhalığını hiss elәdi. Dünyada hamını qәribә tәrzdә birlәşdirәn,
hәyatın lap әsasında kök salmış insanlar eyniyyәtini duydu – bu,
298
