Page 251 - tomas
P. 251
Çikamoqa
sutkadan sonra xәbәr gәlib ki, qardaşımı Çenselorsvill altında
elә hәmin gündә, hәmin saatda öldürüblәr. O әhvalatı eşitmişdim,
әhәmiyyәt vermәmişdim, ancaq bilirәm ki, başqaları hәmin
әhvalata inanırlar. Amma gör sәnә nә deyirәm: zülmәtdәki o
solğun sifәt, o alovlu qara gözlәr, o sözlәri söylәmә tәrzi, әtrafdakı
hәr şey... Yanımızda adamlar yatırdılar, mәn dә meşәylә kiminsә
keçdiyini duyur, qoşqunun cingiltisini eşidirdim – Allah haqqı,
elә bu, kifayәtdi ki, ürәyin qopsun! Cimin әlindәn yapışıb
silkәlәdim, daha heç bir söz eşitmәk istәmirdim, tapşırdım ki,
sussun...
– Con, o, buradaydı! – Cim dillәndi.
Söhbәtin kimdәn getdiyini soruşmadım: bunu çox yaxşı
bilirdim. Son ay әrzindә onu – namәlum atlını üçüncü dәfә
görürdü. Heç nә eşitmәk istәmirdim, dedim, yuxusunda görüb,
gedib yatsın.
– Con, sәnә söz deyirәm, yuxu deyildi! – Cim dillәndi. – Ah,
Con, mәn onun atının tappıltısını eşidirdim... onu gündüz gördüyüm
kimi, aydınca görürdüm... mәnә bir söz dә demәdi – aşağı baxırdı,
sonrasa dönüb meşәdә gözdәn itdi... Con, Con, eşidirdim, bu, nә
demәkdi, bilmirәm!
Cim doğrudanmı nәsә görmüşdü – gözlәrinәmi görünmüşdü,
yuxusunamı girmişdi – bilmirәm. Amma onun yandırıb-yaxan,
qaranlıqda alovlanan baxışları altında elә hiss elәdim ki, sanki
bunu özüm dә görmüşdüm. Dedim, yanımda uzansın, gözlәri
alışıb-yanırdı. Bilirdim ki, sәhәrәcәn oyaq qalacaq. Gözlәrimi
yumub özümu yatmış kimi göstәrdim – xeyri olmadı; heç birimiz
yuxuya gedә bilmәdik. Sәhәr açılanda ikimiz dә sevinirdik.
Döyüş bizim sağ cinahımızda saat onda başladı. Nә baş
verdiyini dәrk elәyә bilmәdik: cәngәllik elә qalın idi ki, düz iki
gün vәziyyәtdәn xәbәr tutmaq mümkün olmadı, elә sonra da hәr
şey dәrhal aydınlaşmadı. Rәqibin nә qәdәr әsgәri olduğunu
bilmirdik, öz itkimizdәn dә xәbәrimiz yox idi. Şayiәlәr gәzirdi
ki, hәtta Qoca Rozinin özü dә sәhәri gün şәhәrә qayıdanda işin
nә yerdә olduğunu düzәmәlli bilmirmiş: bilmirmiş ki, Tomas
hәlә bir addım da geri çәkilmәyib. Rozi düzәmәlli bilmirdisә, adi
251
sutkadan sonra xәbәr gәlib ki, qardaşımı Çenselorsvill altında
elә hәmin gündә, hәmin saatda öldürüblәr. O әhvalatı eşitmişdim,
әhәmiyyәt vermәmişdim, ancaq bilirәm ki, başqaları hәmin
әhvalata inanırlar. Amma gör sәnә nә deyirәm: zülmәtdәki o
solğun sifәt, o alovlu qara gözlәr, o sözlәri söylәmә tәrzi, әtrafdakı
hәr şey... Yanımızda adamlar yatırdılar, mәn dә meşәylә kiminsә
keçdiyini duyur, qoşqunun cingiltisini eşidirdim – Allah haqqı,
elә bu, kifayәtdi ki, ürәyin qopsun! Cimin әlindәn yapışıb
silkәlәdim, daha heç bir söz eşitmәk istәmirdim, tapşırdım ki,
sussun...
– Con, o, buradaydı! – Cim dillәndi.
Söhbәtin kimdәn getdiyini soruşmadım: bunu çox yaxşı
bilirdim. Son ay әrzindә onu – namәlum atlını üçüncü dәfә
görürdü. Heç nә eşitmәk istәmirdim, dedim, yuxusunda görüb,
gedib yatsın.
– Con, sәnә söz deyirәm, yuxu deyildi! – Cim dillәndi. – Ah,
Con, mәn onun atının tappıltısını eşidirdim... onu gündüz gördüyüm
kimi, aydınca görürdüm... mәnә bir söz dә demәdi – aşağı baxırdı,
sonrasa dönüb meşәdә gözdәn itdi... Con, Con, eşidirdim, bu, nә
demәkdi, bilmirәm!
Cim doğrudanmı nәsә görmüşdü – gözlәrinәmi görünmüşdü,
yuxusunamı girmişdi – bilmirәm. Amma onun yandırıb-yaxan,
qaranlıqda alovlanan baxışları altında elә hiss elәdim ki, sanki
bunu özüm dә görmüşdüm. Dedim, yanımda uzansın, gözlәri
alışıb-yanırdı. Bilirdim ki, sәhәrәcәn oyaq qalacaq. Gözlәrimi
yumub özümu yatmış kimi göstәrdim – xeyri olmadı; heç birimiz
yuxuya gedә bilmәdik. Sәhәr açılanda ikimiz dә sevinirdik.
Döyüş bizim sağ cinahımızda saat onda başladı. Nә baş
verdiyini dәrk elәyә bilmәdik: cәngәllik elә qalın idi ki, düz iki
gün vәziyyәtdәn xәbәr tutmaq mümkün olmadı, elә sonra da hәr
şey dәrhal aydınlaşmadı. Rәqibin nә qәdәr әsgәri olduğunu
bilmirdik, öz itkimizdәn dә xәbәrimiz yox idi. Şayiәlәr gәzirdi
ki, hәtta Qoca Rozinin özü dә sәhәri gün şәhәrә qayıdanda işin
nә yerdә olduğunu düzәmәlli bilmirmiş: bilmirmiş ki, Tomas
hәlә bir addım da geri çәkilmәyib. Rozi düzәmәlli bilmirdisә, adi
251
