Page 158 - tomas

as Vulf

vaxt yer üzünә qayıtmayacaq, ölümün, dәliliyin qarabasmaları
heç vaxt beynindәn çıxmayacaq. Allaha inamını itirdiyindәn, heç
olmasa, insana bir inam qazanmağa can atırdı, heydәn düşmüş
qәlbini aça bilәcәyi patriarxal, yәni qüdrәtli, müdrik qoca axtarırdı
ki, bәlkә, onu özünә gәtirә, başına ağıl qoya, mәhvedici xәstәliyin
şәfasını verә.

Baskom bu yardımı ala bilmәdi. Çox gözәl başa düşürdü ki,
tәbiәtdә ona lazım olan loğman vә ruhani yoxdu. Çıxılmazlıqdaydı,
ağrıyan ruhunu ovutmağa heç bir imkanı yox idi, insan tәnhalığını
tamamilә sınaqdan keçirmişdi. Şәrәfsizliyini arvadıyla bölüşüb
artırmadı, ümumiyyәtlә, әn xәstә vaxtlarında da sağlam instinkt
düzgün mülahizә yürüdür, dәliliyi elә dәlilik adlandırırdı.

Qәfildәn dә dәlilik dayımın yaxasından әl çәkdi. Hәyat çәkil-
mәz әziyyәtә çevrilәndә dәlilik onu rahat buraxdı. Baskomun
cismindәn uğuldayan alov yanacağın axırına çıxıb әl çәkәn kimi
söndü, dayımı darıxma, etinasızlıq duyğusu bürüdü. Qadına
әziyyәt verәrәk, onun müvazinәtini pozaraq, özünün yeni
tәşәbbüslәrlә, yeni yerlәrlә, yeni niyyәtlәrlә dolu olacaq müstәsna,
nüfuzedilmәz hәyatını qazandı. Hәmin hәyatda arvadı heç vecinә
deyildi.

***

Mәn indi qocaya baxa-baxa keçmişin ipindәn yapışmışdım.
Fikirlәşirdim ki, o danışanda canlı keçmiş, itkin adamların sәslәri,
ağrı, qürur, dәlilik, ümidsizlik, torpağa gömülmüş hәyatdan mi-
lyonlarla mәnzәrә, adamlar – qocaların ömürlәri boyu şahidlik
elәdiklәri hәr şey – mәnә mәlum olur, qiymәtli bәxşiş kimi
verilir. Çünki bu, yaşlılardan, bu dünyadakı borcunu yerinә
yetirmiş adamlardan cavanlara mirasdı. Mәnim acgözlüyüm
yaddaşla bağlıydı: düşünürdüm ki, o, dilә gәlsә, aclığım da sönәr.

Zülmәtin arxasından çıxmış, açılmış yaddaşımın kandarından
adlayan zaman dünyalarını dәyişmiş amerikalıların sifәtlәri,
onların hәyatdakı hәrc-mәrcliyi, hәmin adamları neçә-neçә

158