Page 128 - talesiz
P. 128
İMRE KERTES
man dediyimiz o nәsnә hәr şeyi öz axarına salıb apar-
mağa qadirdirmi? Seysdә isә – adәtimә xilaf çıxma-
yacağam – hiss elәdim ki, qatar dayanıb. Digәr tәrәfdәn
(bu, tamamilә hәqiqәtdir), zaman elә sürәtlә keçib-
getmişdi ki, mәn әtrafımda, elәcә dә özümdә baş verәn
ciddi dәyişikliklәri izlәmәyә belә imkan tapmamışdım.
Hәr halda, bir şeyi deyә bilәrәm ki, mәn bu yolu әvvәldәn
axıra kimi keçmişәm vә bu yolda qarşıma çıxan bütün
şanslardan vicdanla yararlanmağa çalışmışam.
Onu deyә bilәrәm ki, hәr yerdә, hәtta düşәrgәdә
başlanğıc üçün istәnilәn yeni işdәn dә xoş niyyәtlә
128 yapışırsan. Mәn şәxsi tәcrübәmdәn belә bir qәnaәtә
gәlmişәm: başlanğıcda nümunәvi mәhbus olmaq kifa-
yәtdir, sonrasını isә zaman göstәrir. Mәhz bu xәtti
tutmağa çalışırdım vә müşahidәlәrimә görә, digәrlәri dә
belә elәyirdi. Әlbәttә, çox tez fikir verdim ki, Osvensimin
әmәk düşәrgәlәrindә eşitdiyim tәriflәr, güman ki,
şişirdilmiş informasiyalara әsaslanır. Amma bu informa-
siyanın nә dәrәcәdә şişirdilmiş olmasını, әn әsası isә,
onun nәticәlәrini tamamilә dәqiq tәsәvvür elәyә
bilmirdim (әslindә, bu heç mümkün dә deyildi). Heç
başqaları da bunu tәsәvvür elәmirdilәr. “Başqaları”
dediklәrim iki min mәhbusdan (tәbii ki, intihar edәnlәri
çıxmaq şәrtilә) ibarәtdir. İntihar elәyәnlәrin sayı az olsa
da, onların qәrarı yenә dә düzgün sayıla bilmәzdi. Hamı
etiraf elәyirdi ki, bu hәrәkәt başqalarına örnәk ola bilmәz.
Mәnim dә qulağıma ara-sıra belә hadisәlәrlә bağlı söz-
söhbәtlәr gәlib çatırdı, adamların müzakirә elәdiklәrini,
fikir bildirdiklәrini eşidirdim. Kimsә açıq-aşkar pislәyir,
digәrlәri onları anlamağa çalışır, o bәdbәxtlәri tanıyanlar
heyifsilәnirdi. Bütövlükdә isә insanlar hәr şeyi mәhz
qәbul olunduğu kimi qarşılayırdılar. İttiham etmәk
müәyyәn mәnada çәtin izah olunan, bәlkә, bir az yüngül,
man dediyimiz o nәsnә hәr şeyi öz axarına salıb apar-
mağa qadirdirmi? Seysdә isә – adәtimә xilaf çıxma-
yacağam – hiss elәdim ki, qatar dayanıb. Digәr tәrәfdәn
(bu, tamamilә hәqiqәtdir), zaman elә sürәtlә keçib-
getmişdi ki, mәn әtrafımda, elәcә dә özümdә baş verәn
ciddi dәyişikliklәri izlәmәyә belә imkan tapmamışdım.
Hәr halda, bir şeyi deyә bilәrәm ki, mәn bu yolu әvvәldәn
axıra kimi keçmişәm vә bu yolda qarşıma çıxan bütün
şanslardan vicdanla yararlanmağa çalışmışam.
Onu deyә bilәrәm ki, hәr yerdә, hәtta düşәrgәdә
başlanğıc üçün istәnilәn yeni işdәn dә xoş niyyәtlә
128 yapışırsan. Mәn şәxsi tәcrübәmdәn belә bir qәnaәtә
gәlmişәm: başlanğıcda nümunәvi mәhbus olmaq kifa-
yәtdir, sonrasını isә zaman göstәrir. Mәhz bu xәtti
tutmağa çalışırdım vә müşahidәlәrimә görә, digәrlәri dә
belә elәyirdi. Әlbәttә, çox tez fikir verdim ki, Osvensimin
әmәk düşәrgәlәrindә eşitdiyim tәriflәr, güman ki,
şişirdilmiş informasiyalara әsaslanır. Amma bu informa-
siyanın nә dәrәcәdә şişirdilmiş olmasını, әn әsası isә,
onun nәticәlәrini tamamilә dәqiq tәsәvvür elәyә
bilmirdim (әslindә, bu heç mümkün dә deyildi). Heç
başqaları da bunu tәsәvvür elәmirdilәr. “Başqaları”
dediklәrim iki min mәhbusdan (tәbii ki, intihar edәnlәri
çıxmaq şәrtilә) ibarәtdir. İntihar elәyәnlәrin sayı az olsa
da, onların qәrarı yenә dә düzgün sayıla bilmәzdi. Hamı
etiraf elәyirdi ki, bu hәrәkәt başqalarına örnәk ola bilmәz.
Mәnim dә qulağıma ara-sıra belә hadisәlәrlә bağlı söz-
söhbәtlәr gәlib çatırdı, adamların müzakirә elәdiklәrini,
fikir bildirdiklәrini eşidirdim. Kimsә açıq-aşkar pislәyir,
digәrlәri onları anlamağa çalışır, o bәdbәxtlәri tanıyanlar
heyifsilәnirdi. Bütövlükdә isә insanlar hәr şeyi mәhz
qәbul olunduğu kimi qarşılayırdılar. İttiham etmәk
müәyyәn mәnada çәtin izah olunan, bәlkә, bir az yüngül,
