Page 120 - talesiz

İMRE KERTES

Әtrafımda әn müxtәlif rәnglәrdә vә cürbәcür hәrflәr
yazılmış nә qәdәr üçbucaq olduğuna elә o zaman fikir
verdim. Amma nә o hәrflәri, nә dә kimin haradan olduğu-
nu heç cür müәyyәnlәşdirә bilmәdim. Yaxınlığımda
macar dilinin әyalәt lәhcәsindә çoxlu sözlәr, ifadәlәr
sәslәnirdi. Bundan başqa, qulağım tez-tez qәribә sözlәr
dә çalırdı – onları ilk dәfә Osvensimdә vaqonda bizi
qarşılayan dustaqlardan eşitmişdim.

Buhenvaldda kiçik düşәrgә sakinlәri arasında gecә
yoxlaması keçirilmirdi. Әlüzyuyansa açıq havada, daha
doğrusu, qollu-budaqlı ağacların altında yerlәşdirilmişdi.
120 Mahiyyәtcә qurğu Osvensimdә olduğu kimi idi, sadәcә
nov daşdan düzәldilmişdi. Әn әsası isә, su dәliklәrdәn
bütün günü axır, hәrdәn fışqırırdı. Belәliklә, kәrpic zavo-
duna düşdüyüm gündәn bәri ilk dәfә burada әsl möcüzә
yaşayırdım: istәdiyim vaxt istәdiyim qәdәr su içirdim.
Hәtta ürәyim istәmәyәndә, sadәcә xәtrimә düşәndә belә
su içә bilirdim. Buhenvaldda da krematori vardı, amma
cәmi bircә dәnә idi. Burada krematori düşәrgәnin mәqsә-
dinә, mәramına, mәzmununa, mәnasına çevrilmәmişdi.
O krematorilәrdә yalnız düşәrgәdә, belә demәk müm-
künsә, normal hәyat şәraitindә ölәnlәri yandırırdılar.
Buhenvaldda (heç şübhәsiz, buraların köhnә sakinlәrinin
yaydığı mәlumatlar mәnim dә qulağıma gәlib çatmışdı)
daha çox daş karxanasından qorxmaq lazımdı. Hәrçәnd
işә bәlәd olanlar deyirdilәr ki, indi orada onların
vaxtındakı qәdәr iş yoxdur. Öyrәndim ki, düşәrgә yeddi
ildir salınıb, hәrçәnd burada daha qәdim düşәrgәlәrin
sakinlәrinә dә rast gәlmәk mümkün idi. Dahau, Oranien-
burq, Zaksen-hauzen kimi adlar da elә o vaxtdan yadda-
şımda ilişib qaldı. Ötkәm tәbәssümün nә mәna verdiyini
dә mәhz onda anladım. Gәldiyimiz gün çәpәrin o biri
tәrәfindәn bizi seyr edәn yaxşı geyimli, imtiyazlı dustaq-