Page 97 - pryaxin
P. 97
Xəzər yuxuları
töküldü, yerlә-yeksan oldu. Yolun o tәrәfindәki, otuz üçüncü ilә
aid xarabalıq da sanki yerә batdı, yaddaşımdan silindi: indi onları
güclә xatırlayıram. Qarağaclar isә uzandıqca uzanır, böyüyür,
cilalanmış pulcuqları şәffaf havada bәrq vururdu. Bu ağaclar
әvvәlcә evin xarabalıqlarının, sonra onun yerindә әmәlә gәlmiş,
mәzarlığı xatırladan tәpәciyin keşiyini çәkirdilәr. Uzaqdan-ya-
xından gәlәnlәr evimizin yerini bu ağaclara görә müәyyәnlәşdi-
rirdilәr.
“Uşaqlıq illәri” adlanan, artıq güllәri solmuş cәnnәtin qapıları!
Amma bir gün qarağacları yerindә görmәdim. İlk anlarda
gözlәrimә inanmadım… Od tutub yanan Qafqazdan çoxlu qaçqınlar
gәlmişdi. Ola bilsin, onlardan kimsә “Drujba” tapıb qarağacları
doğramışdı. Bәlkә dә, yerlilәrin әmәliydi – bu meşәsiz çöllükdә
odun-ocağa ehtiyacı olan çox idi. Qısası, ağacları kәsib-doğra-
mışdılar. Görünür, onları doğramaq elә dә asan olmamışdı:
kötüklәrin kәnarları diş-diş idi, elә bil onları balta-mişarla doğra-
mamışdılar, dişlәri ilә didişdirmişdilәr.
“Drujba” mişarı öz işini görmüş, amma ağacqıranlar, deyәsәn,
ling tapmamışdılar. Ağacların azı dişlәr kimi torpağa işlәmiş
kötüyünü eşib çıxara bilmәmişdilәr.
Xaç anam mәndәn dә çox tәsirlәnmişdi, o qәdәr hirslәnmişdi
ki, özünә yer tapa bilmirdi – axı bu qarağacları gәlәcәk “ev-
muzey” kompleksinin bir hissәsi sayırdı. Vecinә dә deyildi ki,
qarağaclar onun evindәn minimum üç kilometr aralıda yerlәşir.
O, gәrәk mәnim yox, Lev Nikolayeviç Tolstoyun xaç anası olaydı –
Yasnaya Polyanada belә ağaclar çoxdur.
Xaç anam, sәn demә, araq çәkәrkәn, ağac qabığı vә mayaotu
üçün buralara gәlirmiş. Çәkdiyi araqda qovrulmuş üzüm toxum-
cuqlarının tamını da hiss edirdim: kәnddә ilk üzüm yetişdirәnlәrdәn
biri dә xaç anam idi. Vaxtlı-vaxtında sulanmadığı üçün üzüm
sapsarı, hәdsiz dәrәcәdә şirin olurdu. Müxtәsәr, xaç anamın
“konyak”ı cecә arağından başqa bir şey deyildi. Әhalinin hәyat
sәviyyәsi aşağı düşdükcә, xaç anam öz texnikasını daha da tәk-
millәşdirir. İldәn-ilә konyakın sәrtliyi artır. Bunu da başa düşmәk
olar: әvvәllәr ağacın yuxarı hissәsinin qabığından istifadә edirdi,
indi kötüyü ilә kifayәtlәnmәli olur. Növbә ağacın kökünә çatanda
97
töküldü, yerlә-yeksan oldu. Yolun o tәrәfindәki, otuz üçüncü ilә
aid xarabalıq da sanki yerә batdı, yaddaşımdan silindi: indi onları
güclә xatırlayıram. Qarağaclar isә uzandıqca uzanır, böyüyür,
cilalanmış pulcuqları şәffaf havada bәrq vururdu. Bu ağaclar
әvvәlcә evin xarabalıqlarının, sonra onun yerindә әmәlә gәlmiş,
mәzarlığı xatırladan tәpәciyin keşiyini çәkirdilәr. Uzaqdan-ya-
xından gәlәnlәr evimizin yerini bu ağaclara görә müәyyәnlәşdi-
rirdilәr.
“Uşaqlıq illәri” adlanan, artıq güllәri solmuş cәnnәtin qapıları!
Amma bir gün qarağacları yerindә görmәdim. İlk anlarda
gözlәrimә inanmadım… Od tutub yanan Qafqazdan çoxlu qaçqınlar
gәlmişdi. Ola bilsin, onlardan kimsә “Drujba” tapıb qarağacları
doğramışdı. Bәlkә dә, yerlilәrin әmәliydi – bu meşәsiz çöllükdә
odun-ocağa ehtiyacı olan çox idi. Qısası, ağacları kәsib-doğra-
mışdılar. Görünür, onları doğramaq elә dә asan olmamışdı:
kötüklәrin kәnarları diş-diş idi, elә bil onları balta-mişarla doğra-
mamışdılar, dişlәri ilә didişdirmişdilәr.
“Drujba” mişarı öz işini görmüş, amma ağacqıranlar, deyәsәn,
ling tapmamışdılar. Ağacların azı dişlәr kimi torpağa işlәmiş
kötüyünü eşib çıxara bilmәmişdilәr.
Xaç anam mәndәn dә çox tәsirlәnmişdi, o qәdәr hirslәnmişdi
ki, özünә yer tapa bilmirdi – axı bu qarağacları gәlәcәk “ev-
muzey” kompleksinin bir hissәsi sayırdı. Vecinә dә deyildi ki,
qarağaclar onun evindәn minimum üç kilometr aralıda yerlәşir.
O, gәrәk mәnim yox, Lev Nikolayeviç Tolstoyun xaç anası olaydı –
Yasnaya Polyanada belә ağaclar çoxdur.
Xaç anam, sәn demә, araq çәkәrkәn, ağac qabığı vә mayaotu
üçün buralara gәlirmiş. Çәkdiyi araqda qovrulmuş üzüm toxum-
cuqlarının tamını da hiss edirdim: kәnddә ilk üzüm yetişdirәnlәrdәn
biri dә xaç anam idi. Vaxtlı-vaxtında sulanmadığı üçün üzüm
sapsarı, hәdsiz dәrәcәdә şirin olurdu. Müxtәsәr, xaç anamın
“konyak”ı cecә arağından başqa bir şey deyildi. Әhalinin hәyat
sәviyyәsi aşağı düşdükcә, xaç anam öz texnikasını daha da tәk-
millәşdirir. İldәn-ilә konyakın sәrtliyi artır. Bunu da başa düşmәk
olar: әvvәllәr ağacın yuxarı hissәsinin qabığından istifadә edirdi,
indi kötüyü ilә kifayәtlәnmәli olur. Növbә ağacın kökünә çatanda
97
