Page 363 - pryaxin
P. 363
Xəzər yuxuları
sağlığında gördüyü sonuncu nәvәsi idim... Bu iki qadın, doğrudan
da, qarşılaşmışdılarsa, demәk, çox ağır görüş olmuşdu.
Hansı ana oğluna özündәn on-on iki yaş böyük arvad arzulayar?
Hәlә dini, milli fәrqi bir kәnara qoyuram. O, belәmi gәlin
arzulamışdı? Vә öz adaxlısından bu qәdәr böyük olan hansı
qadın başılovlu dünyanın o başına gedәr, üstәlik dә adaxlısının
yox, ondan da az güvәndiyi anasının arxasınca? Düşünürәm ki,
nәnәm mәnә dә bir az şübhә ilә baxıb: bizim qızlar artıq iyirmi
yaşında qadındılar, oğullarımız isә hәlә uşaqdılar vә onların
erkәn doğulan uşağını әlavә yük kimi mәkrli Troya ayğırları
kimi görürlәr. Ola bilsin, burada bir az ağ elәyirәm: yetmiş yaşlı
qadın istәnilәn ilk nәvәyә şad olardı. Hәtta әlavә yük olsa da.
...Bәs nәnәm, doğrudan da, tәhsilli idisә? Bu rusu özünә niyә
quyruq elәmәliydi, üstәlik dә lütün biri. Nә olsun ki, özünü dә
bir vaxtlar onun kimi qarәt etmişdilәr, hәlә mәktәbdә dә vur-tut
bir il oxuyub. “Biz qul deyilik...” Yox bir! Bir il oxuyub, kölә
kimi çöllәrdә tәr töküb, ancaq hәqiqәt naminә deyәk ki, müәllimlә
necәsә dil tapmağı bacarıb. Bunu dırnaqarası deyirәm. İkisi dә
gәlәcәklәrinin olmadığını bilirdilәr. Yәqin, bu, onların son görüşü
olmuşdu.
Nәnәm yad torpaqda yatmaq istәmirdi. O, evә tәlәsmәli idi.
Evdә rahat ölә bilәrdi. İstәkli oğlunun ondan әvvәl yenә sürgünә
getmәsi, “yerin altına köçmәsi” dә daha dәhşәtli deyildi. O, indi
ayaqlarının üstündә möhkәm dayanır. Әn başlıcası: daha oğluna
heç nә ilә kömәk elәyә bilmәzdi. Ömür yaşanmışdı. İndi yalnız
bir şeylә – ölmәklә ona kömәk elәyә, hәyatını yüngüllәşdirә
bilәrdi. Tәki ona yük olmasın, ayaqlarına dolaşmasın. Ancaq
vәtәndә ölmәliydi. Hәtta burada, qәbirlәri yerlә bir olmuş
doğmalarının yanında da yata bilmәz. Vәtәndә yatmalıdı ki,
oğlunun bütün bu Donbas-Kuzbaslardan başı açılanda doğma
yerә – Şәrqә qayıda bilsin. O yuvaya ki otuz bir, ya otuz ikinci
ildә onu qәddarcasına oradan kürüyüb atmışdılar. Adәt belә idi.
Nәsillәrinin nә vaxtsa adam kimi yaşadığı, can çәkә-çәkә
sürünmәdiklәri doğma torpağa ana mәzarından başqa, onu nә
qaytara bilәrdi? Anam mәni, heç olmasa, Mamuranın qucağına
vermişdimi? Of, yaxşı-yaxşı düşünmәk lazımdı. Bu görüşün
363
sağlığında gördüyü sonuncu nәvәsi idim... Bu iki qadın, doğrudan
da, qarşılaşmışdılarsa, demәk, çox ağır görüş olmuşdu.
Hansı ana oğluna özündәn on-on iki yaş böyük arvad arzulayar?
Hәlә dini, milli fәrqi bir kәnara qoyuram. O, belәmi gәlin
arzulamışdı? Vә öz adaxlısından bu qәdәr böyük olan hansı
qadın başılovlu dünyanın o başına gedәr, üstәlik dә adaxlısının
yox, ondan da az güvәndiyi anasının arxasınca? Düşünürәm ki,
nәnәm mәnә dә bir az şübhә ilә baxıb: bizim qızlar artıq iyirmi
yaşında qadındılar, oğullarımız isә hәlә uşaqdılar vә onların
erkәn doğulan uşağını әlavә yük kimi mәkrli Troya ayğırları
kimi görürlәr. Ola bilsin, burada bir az ağ elәyirәm: yetmiş yaşlı
qadın istәnilәn ilk nәvәyә şad olardı. Hәtta әlavә yük olsa da.
...Bәs nәnәm, doğrudan da, tәhsilli idisә? Bu rusu özünә niyә
quyruq elәmәliydi, üstәlik dә lütün biri. Nә olsun ki, özünü dә
bir vaxtlar onun kimi qarәt etmişdilәr, hәlә mәktәbdә dә vur-tut
bir il oxuyub. “Biz qul deyilik...” Yox bir! Bir il oxuyub, kölә
kimi çöllәrdә tәr töküb, ancaq hәqiqәt naminә deyәk ki, müәllimlә
necәsә dil tapmağı bacarıb. Bunu dırnaqarası deyirәm. İkisi dә
gәlәcәklәrinin olmadığını bilirdilәr. Yәqin, bu, onların son görüşü
olmuşdu.
Nәnәm yad torpaqda yatmaq istәmirdi. O, evә tәlәsmәli idi.
Evdә rahat ölә bilәrdi. İstәkli oğlunun ondan әvvәl yenә sürgünә
getmәsi, “yerin altına köçmәsi” dә daha dәhşәtli deyildi. O, indi
ayaqlarının üstündә möhkәm dayanır. Әn başlıcası: daha oğluna
heç nә ilә kömәk elәyә bilmәzdi. Ömür yaşanmışdı. İndi yalnız
bir şeylә – ölmәklә ona kömәk elәyә, hәyatını yüngüllәşdirә
bilәrdi. Tәki ona yük olmasın, ayaqlarına dolaşmasın. Ancaq
vәtәndә ölmәliydi. Hәtta burada, qәbirlәri yerlә bir olmuş
doğmalarının yanında da yata bilmәz. Vәtәndә yatmalıdı ki,
oğlunun bütün bu Donbas-Kuzbaslardan başı açılanda doğma
yerә – Şәrqә qayıda bilsin. O yuvaya ki otuz bir, ya otuz ikinci
ildә onu qәddarcasına oradan kürüyüb atmışdılar. Adәt belә idi.
Nәsillәrinin nә vaxtsa adam kimi yaşadığı, can çәkә-çәkә
sürünmәdiklәri doğma torpağa ana mәzarından başqa, onu nә
qaytara bilәrdi? Anam mәni, heç olmasa, Mamuranın qucağına
vermişdimi? Of, yaxşı-yaxşı düşünmәk lazımdı. Bu görüşün
363
