Page 318 - pryaxin
P. 318
rgi Pryaxin
özümüzdәn böyüklәri boyda tez ötüb-keçirdik, çünki müharibәnin
kәsib-doğradığı bu adamların çoxu protezlә gәzirdi. Әn dәliqan-
lılarının keflәnәndә dalaşmaqları da vardı: taxta ayağını, ya taxta
әlini açıb, ondan toppuz kimi istifadә edirdi. Bәlkә, yerlilәrimi,
günahkarlar kimi cәhәnnәm odunun içinә atırdılar ki, oradan
sağ-salamat çıxmasınlar, çıxa bilmәsinlәr. Orden-medallarını bil-
mirәm, ancaq bizim köçkünlәrdәn Vasili Jerlitsının adını ölümündәn
sonra Mamayev kurqanına yazıblar – onlar bax belә vuruşublar...
Özbәklәrә әllinci illәrin axırlarında, altmışıncı illәrin әvvәllәrindә
vәtәnlәrinә dönmәyә icazә verdilәr. Belә başa düşürәm ki,
Әbәdinin ölümündәn vә Sov.İKP-nın XX qurultayından sonra.
Yavaş-yavaş öz alabәzәk barxanaları ilә quşlar kimi Cәnuba üz
tutdular; tәkcә doğmalarının torpaqda itmiş mәzarları vә sağ
qalan yerlilәri ilә yox, rus qonşularıyla ağlaya-ağlaya vidalaşdılar.
Yerli qәbiristanlıqda olduğu kimi, bu ikievli yaşayışın mәn
dә bir az şahidi oldum. Sinifdә qalıb, yaşıötmüş bir neçә özbәk
şagird bizimlә dә oxumuşdu: qızlar hәr sinifdә iki il oxuyurdular,
tәhsillәrini az qala uşaq doğanda başa vururdular. Kәnddә qәribә
adlar, soyadlar әmәlә gәlmişdi. Mәsәlәn, dostlarımdan biri Volodya
Әhmәdov idi, eyni rus qadınının – anamın toyuq fermasındakı
rәfiqәsi Daşa xalanın doğduğu ikinci uşağın adı isә İvan Temirev
idi. Onlar mәnim yaşıdlarım, uzaqbaşı bir az mәndәn böyük
olduqlarından, bu qәribә, köntöy adlara, iki qardaşın nәinki öz
soyadları ilә, hәm dә payız biçәnәyi kimi qarsalanmış saçları ilә
qızılı saçlı Daşa xaladan fәrqlәndiyinә tәәccüblәnmәk ağlıma da
gәlmirdi. Ağlıma nә gәlәsi idi ki? – soyadım, adım, atamın adı
qaydasındadı. Saçlarım, әlbәttә, anamın qızılı saçlarına baxanda,
bir az fәrqlidi. Ancaq mәnim saçım, hәr halda, İvanın, ya Vasyanın
saçından daha açıq rәngdәdi. Özgә fәrqlәndirici nişanәlәrlә
yaşadığım o vaxt mәnim dә ağlıma gәlmirdi. Özümün – özgәnin...
Özümün? Özgәnin? Atamın adı dәqiq ki, başqadı: babamın adını
yazdıqlarını kifayәt qәdәr tez bildim. Sanki eyni adam hәm
babamdı, hәm atam. Adım, yәqin, qismәn özümünküdü, onu
mәnә, hәr halda, kilsәdә xaç suyuna salınanda veriblәr. Badamı
gözlü Vova vә Vanyanın xaç suyuna salındığına şübhә elәyirәm.
Ancaq anam artıq ikiaylığımda mәnә xaç anası seçdi. O vaxt
318
özümüzdәn böyüklәri boyda tez ötüb-keçirdik, çünki müharibәnin
kәsib-doğradığı bu adamların çoxu protezlә gәzirdi. Әn dәliqan-
lılarının keflәnәndә dalaşmaqları da vardı: taxta ayağını, ya taxta
әlini açıb, ondan toppuz kimi istifadә edirdi. Bәlkә, yerlilәrimi,
günahkarlar kimi cәhәnnәm odunun içinә atırdılar ki, oradan
sağ-salamat çıxmasınlar, çıxa bilmәsinlәr. Orden-medallarını bil-
mirәm, ancaq bizim köçkünlәrdәn Vasili Jerlitsının adını ölümündәn
sonra Mamayev kurqanına yazıblar – onlar bax belә vuruşublar...
Özbәklәrә әllinci illәrin axırlarında, altmışıncı illәrin әvvәllәrindә
vәtәnlәrinә dönmәyә icazә verdilәr. Belә başa düşürәm ki,
Әbәdinin ölümündәn vә Sov.İKP-nın XX qurultayından sonra.
Yavaş-yavaş öz alabәzәk barxanaları ilә quşlar kimi Cәnuba üz
tutdular; tәkcә doğmalarının torpaqda itmiş mәzarları vә sağ
qalan yerlilәri ilә yox, rus qonşularıyla ağlaya-ağlaya vidalaşdılar.
Yerli qәbiristanlıqda olduğu kimi, bu ikievli yaşayışın mәn
dә bir az şahidi oldum. Sinifdә qalıb, yaşıötmüş bir neçә özbәk
şagird bizimlә dә oxumuşdu: qızlar hәr sinifdә iki il oxuyurdular,
tәhsillәrini az qala uşaq doğanda başa vururdular. Kәnddә qәribә
adlar, soyadlar әmәlә gәlmişdi. Mәsәlәn, dostlarımdan biri Volodya
Әhmәdov idi, eyni rus qadınının – anamın toyuq fermasındakı
rәfiqәsi Daşa xalanın doğduğu ikinci uşağın adı isә İvan Temirev
idi. Onlar mәnim yaşıdlarım, uzaqbaşı bir az mәndәn böyük
olduqlarından, bu qәribә, köntöy adlara, iki qardaşın nәinki öz
soyadları ilә, hәm dә payız biçәnәyi kimi qarsalanmış saçları ilә
qızılı saçlı Daşa xaladan fәrqlәndiyinә tәәccüblәnmәk ağlıma da
gәlmirdi. Ağlıma nә gәlәsi idi ki? – soyadım, adım, atamın adı
qaydasındadı. Saçlarım, әlbәttә, anamın qızılı saçlarına baxanda,
bir az fәrqlidi. Ancaq mәnim saçım, hәr halda, İvanın, ya Vasyanın
saçından daha açıq rәngdәdi. Özgә fәrqlәndirici nişanәlәrlә
yaşadığım o vaxt mәnim dә ağlıma gәlmirdi. Özümün – özgәnin...
Özümün? Özgәnin? Atamın adı dәqiq ki, başqadı: babamın adını
yazdıqlarını kifayәt qәdәr tez bildim. Sanki eyni adam hәm
babamdı, hәm atam. Adım, yәqin, qismәn özümünküdü, onu
mәnә, hәr halda, kilsәdә xaç suyuna salınanda veriblәr. Badamı
gözlü Vova vә Vanyanın xaç suyuna salındığına şübhә elәyirәm.
Ancaq anam artıq ikiaylığımda mәnә xaç anası seçdi. O vaxt
318
