Page 34 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 34
Buzlaq dövrü nә vaxt başa çatıb?
Ç oxları elә fikirlәşir ki, buzlaq Buzlaq dövrü dörd mәrhәlәdәn ibarәt
dövrü çoxdan başa çatıb vә indi idi. Hәr mәrhәlәnin әvvәlindә buz qatı
onun heç bir izini tapmaq әmәlә gәlir, bu qat cәnuba doğru irәlilәyir,
mümkün deyil. Lakin geoloqlar deyir ki, sonra әriyәrәk Şimal qütbünә sarı geri
biz buzlaq dövrünün sonuna hәlә indi çәkilirdi. Alimlәr elә hesab edir ki, bu
yaxınlaşırıq. Qrenlandiya sakinlәri isә hәlә proses cәmi dörd dәfә baş verib. Soyuq
dә buzlaq dövründә yaşayırlar. dövrlәri “buzlaşma”, istilәrini “buzlaşma-
Tәxminәn 25 min il qabaq Şimali Ame- arası” dövrlәr adlandırırlar.
rikanın mәrkәzi hissәsindә mәskunlaşan
xalqlar il boyu qar, buz görürdülәr. Nәhәng Belә bir qәnaәt var ki, Şimali Amerikada
buz divarı Sakit okeandan Atlantik buzlaq dövrünün birinci mәrhәlәsi
okeanına, Mәrkәzi Amerikadan düz Şimal tәxminәn iki milyon il әvvәl; ikincisi
qütbünә kimi uzanırdı. Bu, buzlaq dövrü- tәxminәn 1 250 000 il әvvәl; üçüncüsü
nün yekun mәrhәlәsi idi vә o zaman tәxminәn 500 000 il әvvәl; sonuncusu isә
Kanadanın bütün әrazisi, Birlәşmiş Ştatların tәxminәn 100 000 il әvvәl başlayıb.
әksәr hissәsi vә şimal-şәrqi Avropa, qalınlığı
bir kilometr olan buz qatıyla örtülmüşdü. Buzlaq dövrünün sonuncu mәrhәlәsin-
Amma bu heç dә o demәk deyil ki, dә buzların әrimә sürәti müxtәlif nahiyә-
hava daim dәhşәtli dәrәcәdә şaxtalı olurdu. lәrdә fәrqli olub. Mәsәlәn, Birlәşmiş Ştat-
O zamanlar Birlәşmiş Ştatların şimalında ların indiki Viskonsin әrazisindә buzların
temperatur indikindәn cәmi 5 dәrәcә aşağı әrimәsi tәxminәn 40 000 il әvvәl başlanıb.
idi. Dünyada buzlaq dövrünün yaranma- Amerikanın Yeni İngiltәrә adlanan nahi-
sına soyuq keçәn yay ayları sәbәb olmuşdu. yәsini örtәn buz qatı 28 000 il әvvәl yox
Yay aylarında temperatur aşağı olduğundan olub. İndiki Minnesota ştatının әrazisi isә
buzlar, qarlar әrimәyә macal tapmır, üst- buzdan cәmi 15 000 il qabaq azad olub!
üstә qalaqlanırdı deyә, axırda bu rayonların
şimal hissәsi tamamәn buz qatının altında Avropada Almaniya әrazisindәki buzlar
qaldı. 17 000 il, İsveçdә isә 13 000 il qabaq әriyib.
Ç oxları elә fikirlәşir ki, buzlaq Buzlaq dövrü dörd mәrhәlәdәn ibarәt
dövrü çoxdan başa çatıb vә indi idi. Hәr mәrhәlәnin әvvәlindә buz qatı
onun heç bir izini tapmaq әmәlә gәlir, bu qat cәnuba doğru irәlilәyir,
mümkün deyil. Lakin geoloqlar deyir ki, sonra әriyәrәk Şimal qütbünә sarı geri
biz buzlaq dövrünün sonuna hәlә indi çәkilirdi. Alimlәr elә hesab edir ki, bu
yaxınlaşırıq. Qrenlandiya sakinlәri isә hәlә proses cәmi dörd dәfә baş verib. Soyuq
dә buzlaq dövründә yaşayırlar. dövrlәri “buzlaşma”, istilәrini “buzlaşma-
Tәxminәn 25 min il qabaq Şimali Ame- arası” dövrlәr adlandırırlar.
rikanın mәrkәzi hissәsindә mәskunlaşan
xalqlar il boyu qar, buz görürdülәr. Nәhәng Belә bir qәnaәt var ki, Şimali Amerikada
buz divarı Sakit okeandan Atlantik buzlaq dövrünün birinci mәrhәlәsi
okeanına, Mәrkәzi Amerikadan düz Şimal tәxminәn iki milyon il әvvәl; ikincisi
qütbünә kimi uzanırdı. Bu, buzlaq dövrü- tәxminәn 1 250 000 il әvvәl; üçüncüsü
nün yekun mәrhәlәsi idi vә o zaman tәxminәn 500 000 il әvvәl; sonuncusu isә
Kanadanın bütün әrazisi, Birlәşmiş Ştatların tәxminәn 100 000 il әvvәl başlayıb.
әksәr hissәsi vә şimal-şәrqi Avropa, qalınlığı
bir kilometr olan buz qatıyla örtülmüşdü. Buzlaq dövrünün sonuncu mәrhәlәsin-
Amma bu heç dә o demәk deyil ki, dә buzların әrimә sürәti müxtәlif nahiyә-
hava daim dәhşәtli dәrәcәdә şaxtalı olurdu. lәrdә fәrqli olub. Mәsәlәn, Birlәşmiş Ştat-
O zamanlar Birlәşmiş Ştatların şimalında ların indiki Viskonsin әrazisindә buzların
temperatur indikindәn cәmi 5 dәrәcә aşağı әrimәsi tәxminәn 40 000 il әvvәl başlanıb.
idi. Dünyada buzlaq dövrünün yaranma- Amerikanın Yeni İngiltәrә adlanan nahi-
sına soyuq keçәn yay ayları sәbәb olmuşdu. yәsini örtәn buz qatı 28 000 il әvvәl yox
Yay aylarında temperatur aşağı olduğundan olub. İndiki Minnesota ştatının әrazisi isә
buzlar, qarlar әrimәyә macal tapmır, üst- buzdan cәmi 15 000 il qabaq azad olub!
üstә qalaqlanırdı deyә, axırda bu rayonların
şimal hissәsi tamamәn buz qatının altında Avropada Almaniya әrazisindәki buzlar
qaldı. 17 000 il, İsveçdә isә 13 000 il qabaq әriyib.
