Page 38 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 38
Meteoroloqlar havanı qabaqcadan necә deyirlәr?
H ava anlayışı özündә atmosferin İngiltәrәdә havanın vәziyyәtini qeydә
bütün hallarını vә dәyişikliklәrini alan 200-ә yaxın mәntәqә var, tәxminәn
ehtiva edir. Atmosferin soyuq, bir o qәdәr mәntәqә dә Avropanın qalan
isti, quru, rütubәtli, günәşli, buludlu, hissәsindә mövcuddur. Bundan başqa, At-
külәkli, sakit halları nәticәsindә formalaşır. lantik okeanda üzәn xüsusi “hava gәmilәri”,
Hava hәr gün dәyişә bilәr, il әrzindә baş fәzada növbә çәkәn tәyyarәlәr dә havanın
verәn belә dәyişikliklәri isә “iqlim” dәyişmәsini daim diqqәtlә izlәyirlәr. Hava
adlandırırlar. proqnozunu da bu vә digәr yollarla
toplanan meteoroloji mәlumatlar әsasında
Havanın necәliyinә müxtәlif faktorların tәrtib edirlәr.
tәsiri var, amma onların әn başlıcası
Günәşdir. Günün istisi suyu buxarlandırır, Hava mütәxәssislәrinin uzunmüddәtli
havanı qızdırır vә әmәlә gәlәn isti hava müşahidәlәr nәticәsindә tәrtib etdiyi
kütlәsi yerdәn çıxan su buxarlarını göyә xәritәlәr onları müxtәlif zәruri mәlumatlarla
qaldırır. Göydә isә havanın isti kütlәsi tәmin edir: tәzyiqin eyni olduğu rayonlar,
soyuyur vә buxar kondensata çevrilib yağış temperaturu sabit olan yerlәr, külәyin
şәklindә yerә tökülür. Bu proses hәm istiqamәti, havanın buludlu, yaxud açıq
sürәtlә, hәm dә lәng baş verә bilәr. Hava olması, yağıntıların miqdarı, tәzyiqin
kәskin dәyişәndә, yer üzündә adәtәn tu- yuxarı, yaxud aşağı olduğu yerlәr...
fanlar, qasırğalar baş verir.
Bu xәritәlәri araşdıran meteoroloqlar
atmosferin müәyyәn vәziyyәtindә hansı
dәyişikliklәr gözlәmәyin mümkün olduğu-
nu qabaqcadan söylәyә bilirlәr. Onlar bilir
ki, soyuq hava kütlәsinin yuxarıya qalxan
rütubәtli, isti havanı әvәz etmәsi nәticәsindә
aşağı tәzyiq yaranır ki, bu da güclü
külәklәrin әmәlә gәlmәsinә sәbәb olur.
Yüksәk tәzyiq isә әksinә, yaxşı hava
demәkdir.
Şimal yarımkürәsinin yüksәk tәzyiqli
nahiyәlәrindә külәklәr saat әqrәbi istiqamә-
tindә әsir. Tәzyiq aşağı düşәndә isә, әksinә.
Yәni külәyin istiqamәtini belә qabaqcadan
söylәmәk mümkündür. Meteoroloqlar
müxtәlif tәzyiqli sahәlәrin yerdәyişmәsinin
sürәtini dә bilirlәr.
Bütün bu detallardan xәbәrdar olandan,
dünyanın әn müxtәlif yerlәrindәki havanın
vәziyyәti haqda dәqiq mәlumatlar alandan
sonra istәnilәn yerdә havanın necә olacağını
qabaqcadan tәsәvvür etmәk mümkündür!
H ava anlayışı özündә atmosferin İngiltәrәdә havanın vәziyyәtini qeydә
bütün hallarını vә dәyişikliklәrini alan 200-ә yaxın mәntәqә var, tәxminәn
ehtiva edir. Atmosferin soyuq, bir o qәdәr mәntәqә dә Avropanın qalan
isti, quru, rütubәtli, günәşli, buludlu, hissәsindә mövcuddur. Bundan başqa, At-
külәkli, sakit halları nәticәsindә formalaşır. lantik okeanda üzәn xüsusi “hava gәmilәri”,
Hava hәr gün dәyişә bilәr, il әrzindә baş fәzada növbә çәkәn tәyyarәlәr dә havanın
verәn belә dәyişikliklәri isә “iqlim” dәyişmәsini daim diqqәtlә izlәyirlәr. Hava
adlandırırlar. proqnozunu da bu vә digәr yollarla
toplanan meteoroloji mәlumatlar әsasında
Havanın necәliyinә müxtәlif faktorların tәrtib edirlәr.
tәsiri var, amma onların әn başlıcası
Günәşdir. Günün istisi suyu buxarlandırır, Hava mütәxәssislәrinin uzunmüddәtli
havanı qızdırır vә әmәlә gәlәn isti hava müşahidәlәr nәticәsindә tәrtib etdiyi
kütlәsi yerdәn çıxan su buxarlarını göyә xәritәlәr onları müxtәlif zәruri mәlumatlarla
qaldırır. Göydә isә havanın isti kütlәsi tәmin edir: tәzyiqin eyni olduğu rayonlar,
soyuyur vә buxar kondensata çevrilib yağış temperaturu sabit olan yerlәr, külәyin
şәklindә yerә tökülür. Bu proses hәm istiqamәti, havanın buludlu, yaxud açıq
sürәtlә, hәm dә lәng baş verә bilәr. Hava olması, yağıntıların miqdarı, tәzyiqin
kәskin dәyişәndә, yer üzündә adәtәn tu- yuxarı, yaxud aşağı olduğu yerlәr...
fanlar, qasırğalar baş verir.
Bu xәritәlәri araşdıran meteoroloqlar
atmosferin müәyyәn vәziyyәtindә hansı
dәyişikliklәr gözlәmәyin mümkün olduğu-
nu qabaqcadan söylәyә bilirlәr. Onlar bilir
ki, soyuq hava kütlәsinin yuxarıya qalxan
rütubәtli, isti havanı әvәz etmәsi nәticәsindә
aşağı tәzyiq yaranır ki, bu da güclü
külәklәrin әmәlә gәlmәsinә sәbәb olur.
Yüksәk tәzyiq isә әksinә, yaxşı hava
demәkdir.
Şimal yarımkürәsinin yüksәk tәzyiqli
nahiyәlәrindә külәklәr saat әqrәbi istiqamә-
tindә әsir. Tәzyiq aşağı düşәndә isә, әksinә.
Yәni külәyin istiqamәtini belә qabaqcadan
söylәmәk mümkündür. Meteoroloqlar
müxtәlif tәzyiqli sahәlәrin yerdәyişmәsinin
sürәtini dә bilirlәr.
Bütün bu detallardan xәbәrdar olandan,
dünyanın әn müxtәlif yerlәrindәki havanın
vәziyyәti haqda dәqiq mәlumatlar alandan
sonra istәnilәn yerdә havanın necә olacağını
qabaqcadan tәsәvvür etmәk mümkündür!
