Page 41 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 41
41
Külәk necә yaranır?
K ülәyin yaranma sәbәblәrini müx- bu dәfә hәrәkәt iki istiqamәtdә olur –
tәlif baxış bucağından nәzәrdәn qütblәrә vә ekvatora tәrәf.
keçirmәk olar – әvvәla, yaşadığın
rayona nisbәtdә; ikincisi, bütün yer üzünә Bir haşiyәyә çıxıb hәmin әraziyә nәdәn
nisbәtdә. “at en dairәlәri” deyildiyini söylәmәkdә
İstәnilәn yerdә tәzyiq fәrqi var deyә, dә fayda var. 16-19-cu әsrlәrdә Avropadan
hәmin rayonda külәk әsir. Əgәr sәn dәniz Amerikaya üzәn yelkәnli gәmilәr hәmin
sahilindә yaşayırsansa, hәr gün külәyin nahiyәdә külәklәrin az olması ilә әlaqәdar
şahidi olursan. Gün әrzindә yerin sәthi okeanda bәzәn günlәrlә lәngiyir vә su
qızır, yer üzünә yaxın, qızmış hava kütlәsi ehtiyatlarını, özlәriylә apardıqları atlara
yuxarı qalxır, dәnizdәn әsәn soyuq külәk sәrf etmәmәk üçün onları okeana atmalı
isә onun yerini tutur. Gecә torpaq soyuyur, olurdular. “At en dairәlәri” kimi qәribә
su isә isti qalır. Suyun üstündәki ilıq hava ifadә dә elә o zamanlar yaranıb...
yuxarı qalxır vә meh artıq sahildәn dәnizә
әsir, çünki yuxarı qalxan ilıq havanın yerini Əgәr planetimiz fırlanmasaydı, yerdә
tutmağa çalışır. yalnız şimal vә cәnub külәklәri olardı.
Bizim yaşadığımız әrazidә külәyin Lakin Yerin hәrlәnmәsi ucbatından Şimal
başına gәlәnlәr böyük miqyasda bütün yarımkürәsinin bütün külәklәri sağa
yer kürәsindә dә olur. Planetimizin әn isti meyillәnir, Cәnub yarımkürәsindәkilәr isә
yeri ekvator xә idir. Odur ki, bu zolaqda sola. “At en dairәlәri”ndәn ekvatora әsәn
ilıq hava daim yuxarı qalxır, sonra isә külәklәrә “passat külәklәri”, qütblәrә sarı
oradan qütblәrә tәrәf – Şimal vә Cәnub әsәnlәrә isә “vest külәklәri” deyirlәr.
qütblәrinә axır. Bunun dalınca “at en Birlәşmiş Ştatlar әrazisi әsasәn “vest
dairәlәri” adlandırılan müәyyәn en külәklәri” әsәn nahiyәdә yerlәşir.
dairәlәrindә (30-35 dәrәcә Cәnub vә Şimal
en dairәlәri arasındakı әrazi) bu hava aşağı Yer kürәsinin başqa hissәlәrinin dә
enir vә öz hәrәkәtini davam etdirir, amma özünün “dominant külәklәri” var.
İndi artıq bizә bәlli oldu ki, külәklәr
nәdәn әmәlә gәlir. Onların yaranma sәbәbi
Yer sәthinin müxtәlif nahiyәlәrinin müxtәlif
dәrәcәdә qızmasıdır.
Külәk necә yaranır?
K ülәyin yaranma sәbәblәrini müx- bu dәfә hәrәkәt iki istiqamәtdә olur –
tәlif baxış bucağından nәzәrdәn qütblәrә vә ekvatora tәrәf.
keçirmәk olar – әvvәla, yaşadığın
rayona nisbәtdә; ikincisi, bütün yer üzünә Bir haşiyәyә çıxıb hәmin әraziyә nәdәn
nisbәtdә. “at en dairәlәri” deyildiyini söylәmәkdә
İstәnilәn yerdә tәzyiq fәrqi var deyә, dә fayda var. 16-19-cu әsrlәrdә Avropadan
hәmin rayonda külәk әsir. Əgәr sәn dәniz Amerikaya üzәn yelkәnli gәmilәr hәmin
sahilindә yaşayırsansa, hәr gün külәyin nahiyәdә külәklәrin az olması ilә әlaqәdar
şahidi olursan. Gün әrzindә yerin sәthi okeanda bәzәn günlәrlә lәngiyir vә su
qızır, yer üzünә yaxın, qızmış hava kütlәsi ehtiyatlarını, özlәriylә apardıqları atlara
yuxarı qalxır, dәnizdәn әsәn soyuq külәk sәrf etmәmәk üçün onları okeana atmalı
isә onun yerini tutur. Gecә torpaq soyuyur, olurdular. “At en dairәlәri” kimi qәribә
su isә isti qalır. Suyun üstündәki ilıq hava ifadә dә elә o zamanlar yaranıb...
yuxarı qalxır vә meh artıq sahildәn dәnizә
әsir, çünki yuxarı qalxan ilıq havanın yerini Əgәr planetimiz fırlanmasaydı, yerdә
tutmağa çalışır. yalnız şimal vә cәnub külәklәri olardı.
Bizim yaşadığımız әrazidә külәyin Lakin Yerin hәrlәnmәsi ucbatından Şimal
başına gәlәnlәr böyük miqyasda bütün yarımkürәsinin bütün külәklәri sağa
yer kürәsindә dә olur. Planetimizin әn isti meyillәnir, Cәnub yarımkürәsindәkilәr isә
yeri ekvator xә idir. Odur ki, bu zolaqda sola. “At en dairәlәri”ndәn ekvatora әsәn
ilıq hava daim yuxarı qalxır, sonra isә külәklәrә “passat külәklәri”, qütblәrә sarı
oradan qütblәrә tәrәf – Şimal vә Cәnub әsәnlәrә isә “vest külәklәri” deyirlәr.
qütblәrinә axır. Bunun dalınca “at en Birlәşmiş Ştatlar әrazisi әsasәn “vest
dairәlәri” adlandırılan müәyyәn en külәklәri” әsәn nahiyәdә yerlәşir.
dairәlәrindә (30-35 dәrәcә Cәnub vә Şimal
en dairәlәri arasındakı әrazi) bu hava aşağı Yer kürәsinin başqa hissәlәrinin dә
enir vә öz hәrәkәtini davam etdirir, amma özünün “dominant külәklәri” var.
İndi artıq bizә bәlli oldu ki, külәklәr
nәdәn әmәlә gәlir. Onların yaranma sәbәbi
Yer sәthinin müxtәlif nahiyәlәrinin müxtәlif
dәrәcәdә qızmasıdır.
