Page 37 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 37
37
Zәlzәlәlәr adәtәn harada baş verir?
Əgәr biz Yer kürәsinin daha tez-tez olmaq mümkündür. Vibrasiyanın daha
zәlzәlә baş verәn nahiyәlәrini göstәrәn çox hiss olunduğu yerlәrә zәlzәlәnin
xәritәyә baxsaq, bütün yer üzünü әhatә “episentri” deyirlәr. Əgәr hәmin episentrin
edәn, gah şimala, gah cәnuba sarı meyillәnәn yaxınlığında şәhәr varsa, oradakı dağıntılar
enli bir zolaq görәrik. Hәmin zolaq dәhşәtli ola bilәr. Dağılan binalar, qaz
zәlzәlәlәrin tez-tez baş verdiyi yerlәri göstәrir. kәmәrlәrinin partlamasından yaranan
Ona görә dә planetimizin bәzi rayonlarında yanğınlar, bәzәn çox böyük insan tәlәfatına
zәlzәlә heç vaxt olmur, başqa yerlәrindә isә sәbәb olur.
bu tәbiәt hadisәsinә tez-tez rast gәlirik.
Hәm zәlzәlә, hәm dә vulkanların daha
Yaponiya Yer kürәsinin tez-tez zәlzәlә geniş yayıldığı rayonlar tәxminәn eynidir.
olan nahiyәlәrindәndir. Yaponiyada zәlzәlә Bu onunla әlaqәdardır ki, hәmin әrazilәrdә
az qala hәr gün baş verir! Əlbә ә, onların Yer qabığı heç dә dinc, sakit vәziyyәtdә
әksәriyyәti zәifdir deyә, insanlara heç bir deyil.
ziyan gәtirmir. Buna bәnzәr, zәlzәlәsi bol
olan başqa bir rayon da Aralıq dәnizi
әrazisidir. Amma Birlәşmiş Ştatların Yeni
İngiltәrә nahiyәsindә buzlaşma dövründәn
bәri, yәni artıq neçә-neçә minilliklәrdir ki,
zәlzәlә baş vermir!
Bunun sәbәbi Yer qabığın qalınlığının
hәr tәrәfdә eyni olmamasındadır. Bәzi
nahiyәlәrdә o elә dә möhkәm deyil vә
hәmin nahiyәlәrdә Yer qabığı çat verir. Bu
çatlar qabığı tәşkil edәn qaya süxurlarının
qırılmasından әmәlә gәlir. Hәmin çatların
qәrar tutduğu nahiyәlәrdә Yer qabığının
müxtәlif nәhәng parçaları bir-birinә dәhşәtli
tәzyiq edir. Hәmin tәzyiqin yaratdığı enerji
o qәdәr güclü olur ki, qayaları titrәdir vә
zәlzәlә baş verir. Azәrbaycan da bu cür
aktiv zәlzәlә zonalarından sayılır.
Zәlzәlәdә әmәlә gәlәn titrәmә min
kilometrlәrlә mәsafәyә yayıla bilәr. Bu
halda zәlzәlә xüsusilә Yer qabığının
qalxmasından yaranan çatlar boyunca daha
güclü olur. Qırılma baş verәn yerlәr hәm
qalxıb-enir, hәm dә bu parçalar bәzәn lap
üfüqi istiqamәtdә hәrәkәt edir.
Zәlzәlәdәn sonra yer üzündә hәmin o
çatlar boyu müәyyәn dәyişikliklәrin şahidi
Zәlzәlәlәr adәtәn harada baş verir?
Əgәr biz Yer kürәsinin daha tez-tez olmaq mümkündür. Vibrasiyanın daha
zәlzәlә baş verәn nahiyәlәrini göstәrәn çox hiss olunduğu yerlәrә zәlzәlәnin
xәritәyә baxsaq, bütün yer üzünü әhatә “episentri” deyirlәr. Əgәr hәmin episentrin
edәn, gah şimala, gah cәnuba sarı meyillәnәn yaxınlığında şәhәr varsa, oradakı dağıntılar
enli bir zolaq görәrik. Hәmin zolaq dәhşәtli ola bilәr. Dağılan binalar, qaz
zәlzәlәlәrin tez-tez baş verdiyi yerlәri göstәrir. kәmәrlәrinin partlamasından yaranan
Ona görә dә planetimizin bәzi rayonlarında yanğınlar, bәzәn çox böyük insan tәlәfatına
zәlzәlә heç vaxt olmur, başqa yerlәrindә isә sәbәb olur.
bu tәbiәt hadisәsinә tez-tez rast gәlirik.
Hәm zәlzәlә, hәm dә vulkanların daha
Yaponiya Yer kürәsinin tez-tez zәlzәlә geniş yayıldığı rayonlar tәxminәn eynidir.
olan nahiyәlәrindәndir. Yaponiyada zәlzәlә Bu onunla әlaqәdardır ki, hәmin әrazilәrdә
az qala hәr gün baş verir! Əlbә ә, onların Yer qabığı heç dә dinc, sakit vәziyyәtdә
әksәriyyәti zәifdir deyә, insanlara heç bir deyil.
ziyan gәtirmir. Buna bәnzәr, zәlzәlәsi bol
olan başqa bir rayon da Aralıq dәnizi
әrazisidir. Amma Birlәşmiş Ştatların Yeni
İngiltәrә nahiyәsindә buzlaşma dövründәn
bәri, yәni artıq neçә-neçә minilliklәrdir ki,
zәlzәlә baş vermir!
Bunun sәbәbi Yer qabığın qalınlığının
hәr tәrәfdә eyni olmamasındadır. Bәzi
nahiyәlәrdә o elә dә möhkәm deyil vә
hәmin nahiyәlәrdә Yer qabığı çat verir. Bu
çatlar qabığı tәşkil edәn qaya süxurlarının
qırılmasından әmәlә gәlir. Hәmin çatların
qәrar tutduğu nahiyәlәrdә Yer qabığının
müxtәlif nәhәng parçaları bir-birinә dәhşәtli
tәzyiq edir. Hәmin tәzyiqin yaratdığı enerji
o qәdәr güclü olur ki, qayaları titrәdir vә
zәlzәlә baş verir. Azәrbaycan da bu cür
aktiv zәlzәlә zonalarından sayılır.
Zәlzәlәdә әmәlә gәlәn titrәmә min
kilometrlәrlә mәsafәyә yayıla bilәr. Bu
halda zәlzәlә xüsusilә Yer qabığının
qalxmasından yaranan çatlar boyunca daha
güclü olur. Qırılma baş verәn yerlәr hәm
qalxıb-enir, hәm dә bu parçalar bәzәn lap
üfüqi istiqamәtdә hәrәkәt edir.
Zәlzәlәdәn sonra yer üzündә hәmin o
çatlar boyu müәyyәn dәyişikliklәrin şahidi
