Page 32 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 32
Qazıntı nәticәsindә yerdәn çıxan nәdir?
Q azıntılar nәticәsindә aşkarlanan Əgәr söhbәt hәr hansı bir orqanizmin
bitki vә heyvan qalıqları bizә istәnilәn parçasından ibarәt tapıntılardan
keçmişimizi öyrәnmәyә kömәk gedirsә, bu, daha çox bәdәnin sәrt hissәlәri
edir vә milyonlarla il qabaq yer üzündә olur – skelet, balıqqulağı, yaxud çanaq.
yaşayan heyvanlar, bitkilәr haqda daha Yumşaq toxumalar çox tez mәhv olur.
çox mәlumat әldә etmәyimizә imkan verir. Lakin ayrı-ayrı hallarda meduzalar kimi
Bununla elmin “paleontologiya” adlanan 99%-i sudan ibarәt heyvanlar belә, qaya
sahәsi mәşğuldur. süxurlarında әla izlәr qoyurlar. Buzlaqlarda
Bәzilәri elә fikirlәşir ki, qazıntılarda aşkarlanan bәzi tapıntıların isә nәinki
aşkarlananlar yalnız çox qәdim zamanlarda skeletı, hә a müәyyәn toxumaları da necә
yaşamış heyvanların qalıqlarıdır. Əslindә var, elәcә dә qalır.
isә, qazıntılarda tapılan nümunәlәr üç tipә
Tapıntının keyfiyyәti vә dәyәri onun
aiddir. Birinci tipә müxtәlif orqanizmlәrin ölçülәrindәn qәtiyyәn asılı deyil. Mәsәlәn,
çürümә prosesindәn can qurtarıb bu elә olur ki, bir kәhrәba parçasında mil-
günümüzә kimi ilkin vәziyyәtindә gәlib yonlarla il bundan qabaq yaşamış xırdaca
çıxmış hissәlәri aiddir. İkinci tipә müxtәlif qarışqa әla vәziyyәtdә qalır. Heyvan, yaxud
süxurlar üzәrindә rast gәlinәn, çoxdan bitkinin çox qәdim zamanlardan bu
mәhv olmuş ayrı-ayrı heyvan vә canlıların, günümüzә nә vәziyyәtdә gәlib çıxması
bitkilәrin quruluşunu tәkrar edәn basma daha çox onların yaşadığı әrazidәn asılıdır.
şәkillәr aiddir. Bundan başqa hәmin
heyvanların palçıq, gil kimi yumşaq sәth Qazıntılar nәticәsindә әn çox rast gәlinәn
üzәrindә buraxdığı, üçüncü tipә aid olan dәnizdә yaşayan heyvanların qalıqlarıdır
izlәr dә paleontoloqların qazıntılarda – ölәndәn sonra onların cәsәdi tez bir za-
aşkarladığı maraqlı nümunәlәrdәn sayılır. manda su dibindәki çöküntülәrlә örtülür
vә bu minvalla suyun dibindәki oksigen
azlığından tam çürümәdәn xilas olur. Qu-
ruda yaşayan heyvanlar, bitkilәr isә havanın
vә әtraf mühitin dağıdıcı tәsirlәrinә mәruz
qalıb mәhv olur.
Belә qazıntılarda tapılan qalıqların
tәdqiqatı nәticәsindә biz yüz milyon illәr
qabaq Yerdәki heyvanlar alәmi barәdә
xeyli qiymәtli mәlumat әldә etmişik.
Mәsәlәn, qaya süxurlarında tapılmış
qalıqlardan öyrәnmişik ki, milyonlarla il
qabaq yerdә sürünәnlәr erası olub vә o
zaman uzunluğu 24 metr, çәkisi 56 ton
olan nәhәnglәr varmış. Bu canlılar indi
dinozavr kimi tanıdığımız mәxluqlardır.
“Arxeopteriks” adlandırdığımız ilk quş
haqda mәlumatı da biz mәhz onun süxurda
qalmış basma tәsvirindәn öyrәnmişik.
Q azıntılar nәticәsindә aşkarlanan Əgәr söhbәt hәr hansı bir orqanizmin
bitki vә heyvan qalıqları bizә istәnilәn parçasından ibarәt tapıntılardan
keçmişimizi öyrәnmәyә kömәk gedirsә, bu, daha çox bәdәnin sәrt hissәlәri
edir vә milyonlarla il qabaq yer üzündә olur – skelet, balıqqulağı, yaxud çanaq.
yaşayan heyvanlar, bitkilәr haqda daha Yumşaq toxumalar çox tez mәhv olur.
çox mәlumat әldә etmәyimizә imkan verir. Lakin ayrı-ayrı hallarda meduzalar kimi
Bununla elmin “paleontologiya” adlanan 99%-i sudan ibarәt heyvanlar belә, qaya
sahәsi mәşğuldur. süxurlarında әla izlәr qoyurlar. Buzlaqlarda
Bәzilәri elә fikirlәşir ki, qazıntılarda aşkarlanan bәzi tapıntıların isә nәinki
aşkarlananlar yalnız çox qәdim zamanlarda skeletı, hә a müәyyәn toxumaları da necә
yaşamış heyvanların qalıqlarıdır. Əslindә var, elәcә dә qalır.
isә, qazıntılarda tapılan nümunәlәr üç tipә
Tapıntının keyfiyyәti vә dәyәri onun
aiddir. Birinci tipә müxtәlif orqanizmlәrin ölçülәrindәn qәtiyyәn asılı deyil. Mәsәlәn,
çürümә prosesindәn can qurtarıb bu elә olur ki, bir kәhrәba parçasında mil-
günümüzә kimi ilkin vәziyyәtindә gәlib yonlarla il bundan qabaq yaşamış xırdaca
çıxmış hissәlәri aiddir. İkinci tipә müxtәlif qarışqa әla vәziyyәtdә qalır. Heyvan, yaxud
süxurlar üzәrindә rast gәlinәn, çoxdan bitkinin çox qәdim zamanlardan bu
mәhv olmuş ayrı-ayrı heyvan vә canlıların, günümüzә nә vәziyyәtdә gәlib çıxması
bitkilәrin quruluşunu tәkrar edәn basma daha çox onların yaşadığı әrazidәn asılıdır.
şәkillәr aiddir. Bundan başqa hәmin
heyvanların palçıq, gil kimi yumşaq sәth Qazıntılar nәticәsindә әn çox rast gәlinәn
üzәrindә buraxdığı, üçüncü tipә aid olan dәnizdә yaşayan heyvanların qalıqlarıdır
izlәr dә paleontoloqların qazıntılarda – ölәndәn sonra onların cәsәdi tez bir za-
aşkarladığı maraqlı nümunәlәrdәn sayılır. manda su dibindәki çöküntülәrlә örtülür
vә bu minvalla suyun dibindәki oksigen
azlığından tam çürümәdәn xilas olur. Qu-
ruda yaşayan heyvanlar, bitkilәr isә havanın
vә әtraf mühitin dağıdıcı tәsirlәrinә mәruz
qalıb mәhv olur.
Belә qazıntılarda tapılan qalıqların
tәdqiqatı nәticәsindә biz yüz milyon illәr
qabaq Yerdәki heyvanlar alәmi barәdә
xeyli qiymәtli mәlumat әldә etmişik.
Mәsәlәn, qaya süxurlarında tapılmış
qalıqlardan öyrәnmişik ki, milyonlarla il
qabaq yerdә sürünәnlәr erası olub vә o
zaman uzunluğu 24 metr, çәkisi 56 ton
olan nәhәnglәr varmış. Bu canlılar indi
dinozavr kimi tanıdığımız mәxluqlardır.
“Arxeopteriks” adlandırdığımız ilk quş
haqda mәlumatı da biz mәhz onun süxurda
qalmış basma tәsvirindәn öyrәnmişik.
