Page 31 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 31
31
Mağaralar necә әmәlә gәlib?
Y er üzündәki mağaralar lap qәdim sidi) olan suların nәhәng әhәngdaşı layla-
zamanlardan bәri bәşәriyyәtin rına tәsirindәn әmәlә gәlib. İndiana, Ken-
inkişafı ilә sıx şәkildә bağlıdır. tukki vә Tennessi ştatlarında orta qalınlığı
Hәlә daş dövründә, ev tikmәyin nә oldu- 53 metr olan әhәngdaşı layında çoxlu
ğunu bilmәyәndә insanları qışın şaxta- mağaralar var.
sından mәhz mağaralar qoruyurdu. Azәr-
baycan әrazisindә yer üzündә insan yaşamış Bәzi mağaraların tavanında dәliyi olur.
mağaraların әn mәşhurlarından biri – Azıx Bu dәliklәr bir zamanlar suyun yığıldığı
mağarası yerlәşir. Bu mağara Yuxarı vә sonradan süxuru dәlib içәri axdığı
Qarabağ әrazisindәdir. yerlәrdә әmәlә gәlir. Mağaralarda bir-
Lakin qәdim insanlar mağaralardan birinin altında, müxtәlif sәviyyәlәrdә
artıq sığınacaq kimi istifadә etmәyәndә uzanan qalereyalar görmәk olar. Bәzi
belә, onların qeyri-adi, sirli şöhrәti miflәrә, mağaralardan daim yeraltı sular axır,
әfsanәlәrә dönüb yaşayır, dillәrdә dolaşırdı. digәrlәrindәn axan su isә sonradan kәsilir
Qәdim yunanlar inanırdı ki, mağaralar deyә, mağara da quruyur.
onların ilahilәrinin – Zevsin, Panın, Dioni-
sin, Plutonun mәbәdlәridir. Qәdim Romada Mağaranın tavanından düşәn hәr
isә belә hesab edirdilәr ki, mağaralarda damlanın tәrkibindә әhәng vә başqa
nimfalar, cadugәrlәr yaşayır. Qәdim farslar mineralların hissәciklәri olur. Su buxarlanır,
vә başqa İran xalqları isә bütün mağaraların minerallar isә yerdә qalır. Bu minvalla,
yerdәki ruhların hökmdarı Mitrasa mәxsus yavaş-yavaş şaxta zamanı damlardan sal-
olduğunu düşünürdülәr... lanan buz salxımlarını xatırladan “stalaktit-
Bizim günlәrdә әzәmәtli, gözәl mәnzә- lәr” әmәlә gәlir. Stalaktitlәrdәn süzülüb
rәsi olan mağaralar turistlәri әn çox cәlb yerә tökülәn damcılar isә mağaraların
edәn yerlәrdәndir. döşәmәsindә ucalan “stalaqmitlәrı” әmәlә
Yaxşı, bәs, mağara nәdir? gәtirir.
Mağara tәpәlәrin, dağların, qayaların
içindәki tәbii boşluqlardır. Onların çox
müxtәlif yaranma üsulları var. Bәzilәri
dәniz dalğalarının qayalara daimi tәsiri
nәticәsindә әmәlә gәlib. Mağaraların, hә a
su altında olanları da var. Onlar, adәtәn
әhәngdaşı kimi yumşaq süxurları yuyub
aparan yeraltı suların fәaliyyәtinin
bәhrәsidir. Elә mağaralar da var ki, vulkanik
fәaliyyәt vә qaya süxurlarının hәrәkәti,
yaxud qaynar lava püskürmәsindәn
yaranıb.
Birlәşmiş Ştatlardakı mağaraların
әksәriyyәti tәrkibindә C2O (karbon iki ok-
Mağaralar necә әmәlә gәlib?
Y er üzündәki mağaralar lap qәdim sidi) olan suların nәhәng әhәngdaşı layla-
zamanlardan bәri bәşәriyyәtin rına tәsirindәn әmәlә gәlib. İndiana, Ken-
inkişafı ilә sıx şәkildә bağlıdır. tukki vә Tennessi ştatlarında orta qalınlığı
Hәlә daş dövründә, ev tikmәyin nә oldu- 53 metr olan әhәngdaşı layında çoxlu
ğunu bilmәyәndә insanları qışın şaxta- mağaralar var.
sından mәhz mağaralar qoruyurdu. Azәr-
baycan әrazisindә yer üzündә insan yaşamış Bәzi mağaraların tavanında dәliyi olur.
mağaraların әn mәşhurlarından biri – Azıx Bu dәliklәr bir zamanlar suyun yığıldığı
mağarası yerlәşir. Bu mağara Yuxarı vә sonradan süxuru dәlib içәri axdığı
Qarabağ әrazisindәdir. yerlәrdә әmәlә gәlir. Mağaralarda bir-
Lakin qәdim insanlar mağaralardan birinin altında, müxtәlif sәviyyәlәrdә
artıq sığınacaq kimi istifadә etmәyәndә uzanan qalereyalar görmәk olar. Bәzi
belә, onların qeyri-adi, sirli şöhrәti miflәrә, mağaralardan daim yeraltı sular axır,
әfsanәlәrә dönüb yaşayır, dillәrdә dolaşırdı. digәrlәrindәn axan su isә sonradan kәsilir
Qәdim yunanlar inanırdı ki, mağaralar deyә, mağara da quruyur.
onların ilahilәrinin – Zevsin, Panın, Dioni-
sin, Plutonun mәbәdlәridir. Qәdim Romada Mağaranın tavanından düşәn hәr
isә belә hesab edirdilәr ki, mağaralarda damlanın tәrkibindә әhәng vә başqa
nimfalar, cadugәrlәr yaşayır. Qәdim farslar mineralların hissәciklәri olur. Su buxarlanır,
vә başqa İran xalqları isә bütün mağaraların minerallar isә yerdә qalır. Bu minvalla,
yerdәki ruhların hökmdarı Mitrasa mәxsus yavaş-yavaş şaxta zamanı damlardan sal-
olduğunu düşünürdülәr... lanan buz salxımlarını xatırladan “stalaktit-
Bizim günlәrdә әzәmәtli, gözәl mәnzә- lәr” әmәlә gәlir. Stalaktitlәrdәn süzülüb
rәsi olan mağaralar turistlәri әn çox cәlb yerә tökülәn damcılar isә mağaraların
edәn yerlәrdәndir. döşәmәsindә ucalan “stalaqmitlәrı” әmәlә
Yaxşı, bәs, mağara nәdir? gәtirir.
Mağara tәpәlәrin, dağların, qayaların
içindәki tәbii boşluqlardır. Onların çox
müxtәlif yaranma üsulları var. Bәzilәri
dәniz dalğalarının qayalara daimi tәsiri
nәticәsindә әmәlә gәlib. Mağaraların, hә a
su altında olanları da var. Onlar, adәtәn
әhәngdaşı kimi yumşaq süxurları yuyub
aparan yeraltı suların fәaliyyәtinin
bәhrәsidir. Elә mağaralar da var ki, vulkanik
fәaliyyәt vә qaya süxurlarının hәrәkәti,
yaxud qaynar lava püskürmәsindәn
yaranıb.
Birlәşmiş Ştatlardakı mağaraların
әksәriyyәti tәrkibindә C2O (karbon iki ok-
