Page 26 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 26
Burulğan nәdir?
B iz burulğan barәdә fikirlәşәndә Gәlin, burulğanın nә olduğunu bir
gözümüzün önünә insanları, yerdә nәzәrdәn keçirәk. Siz, yәqin, xırda
gәmilәri burula-burula bәtninә çaylarda әmәlә gәlәn balaca burulğanları
çәkib udan, böyük dağıntılar, ölüm gәtirәn, çox görmüsünüz. Onlar sahilin bir
fırlanan nәhәng su kütlәsi gәlir. Amma parçasının irәli çıxıb suyun qabağını kәsdiyi
әslindә, burulğanların müәyyәn tәhlükә vә bununla da axına bir fırlanma hәrәkәti
kәsb etmәsinә baxmayaraq, onlar heç vaxt verdiyi yerlәrdә yaranır.
nәyisә içinә çәkmәk, udmaq gücündә ol-
murlar. Xırda bir nahiyәdә fırlanan su,
burulğanın qırağına can atır deyә, onun
mәrkәzindә bir çökәklik әmәlә gәlir. Bu,
mәrkәzdәnqaçma qüvvәsinin nәticәsidir.
Biz içindә su olan vedrәni möhkәm
hәrlәyәndә, suyu yerә tökülmәyә qoy-
mayan da elә hәmin qüvvәdir.
Bәs insanlar, gәmilәr üçün guya tәhlükә
kәsb edәn iri burulğanların tәbiәti necәdir,
görәsәn?
Dalğanın biri özündәn әvvәlkini qovub
ona çatanda, okean suyunun cәrәyanı bir
hәrlәnmә hәrәkәti tapır. Belә hadisәlәr
daha çox adaların arasındakı dar boğazlar-
da baş verir.
Əgәr bu boğaz kifayәt qәdәr dәrindirsә,
axın oradan keçәndә hәrlәnәn su kütlәsindә
burulğanlar müşahidә edirik. Amma bayaq
dediyimiz kimi, açıq okeanda elә bir şey
baş vermir. Okeandakı burulğan suyun
mәhәlli yox, geniş miqyasda turbulent,
yәni fırlanan hәrәkәtinin nәticәsidir.
Burulğanlara dünyanın müxtәlif
güşәlәrindә rast gәlmәk olur. Onların әn
mәşhurları Malström, Xaribda vә bir dә
Niaqara şәlalәsinin töküldüyü yerdәn
aşağıda әmәlә gәlәn burulğanlardır. Mal-
ström Norveç sahillәri yaxınlığında, Xarib-
da, İtaliya ilә Siciliya arasındakı boğazdadır.
B iz burulğan barәdә fikirlәşәndә Gәlin, burulğanın nә olduğunu bir
gözümüzün önünә insanları, yerdә nәzәrdәn keçirәk. Siz, yәqin, xırda
gәmilәri burula-burula bәtninә çaylarda әmәlә gәlәn balaca burulğanları
çәkib udan, böyük dağıntılar, ölüm gәtirәn, çox görmüsünüz. Onlar sahilin bir
fırlanan nәhәng su kütlәsi gәlir. Amma parçasının irәli çıxıb suyun qabağını kәsdiyi
әslindә, burulğanların müәyyәn tәhlükә vә bununla da axına bir fırlanma hәrәkәti
kәsb etmәsinә baxmayaraq, onlar heç vaxt verdiyi yerlәrdә yaranır.
nәyisә içinә çәkmәk, udmaq gücündә ol-
murlar. Xırda bir nahiyәdә fırlanan su,
burulğanın qırağına can atır deyә, onun
mәrkәzindә bir çökәklik әmәlә gәlir. Bu,
mәrkәzdәnqaçma qüvvәsinin nәticәsidir.
Biz içindә su olan vedrәni möhkәm
hәrlәyәndә, suyu yerә tökülmәyә qoy-
mayan da elә hәmin qüvvәdir.
Bәs insanlar, gәmilәr üçün guya tәhlükә
kәsb edәn iri burulğanların tәbiәti necәdir,
görәsәn?
Dalğanın biri özündәn әvvәlkini qovub
ona çatanda, okean suyunun cәrәyanı bir
hәrlәnmә hәrәkәti tapır. Belә hadisәlәr
daha çox adaların arasındakı dar boğazlar-
da baş verir.
Əgәr bu boğaz kifayәt qәdәr dәrindirsә,
axın oradan keçәndә hәrlәnәn su kütlәsindә
burulğanlar müşahidә edirik. Amma bayaq
dediyimiz kimi, açıq okeanda elә bir şey
baş vermir. Okeandakı burulğan suyun
mәhәlli yox, geniş miqyasda turbulent,
yәni fırlanan hәrәkәtinin nәticәsidir.
Burulğanlara dünyanın müxtәlif
güşәlәrindә rast gәlmәk olur. Onların әn
mәşhurları Malström, Xaribda vә bir dә
Niaqara şәlalәsinin töküldüyü yerdәn
aşağıda әmәlә gәlәn burulğanlardır. Mal-
ström Norveç sahillәri yaxınlığında, Xarib-
da, İtaliya ilә Siciliya arasındakı boğazdadır.
