Page 22 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 22
Niyә okeanın suyu duzlu olur?
H әrdәn planetimizә aid olan elә lәrindә (qapalı dәnizlәrdә) duzun miqdarı
suallarla rastlaşırıq ki, bizә çox açıq dәnizlәrdәkindәn çox olur. Tәsәvvür
sirli gәlir, çünki onların dәqiq edin ki, cәmi 728 kvadrat kilometr әrazisi
cavabı hәlә dә tapılmayıb. Mәsәlәn, okean- olan Ölü dәnizdә tәxminәn 10 523 000 000
lardakı duzla bağlı sual da belәlәrindәndir. ton duz var!
Görәsәn, bu duz okeana necә düşüb?
Tәsәvvür edin ki, biz duzun orada necә Dәniz suyunun bir litrindә, orta hesabla,
peyda olduğunu hәlә dә dәqiq bilmirik! 30 qrama yaxın duz olur. Araşdırmalar
Bir şey, әlbә ә, bizә bәllidir: duz suda göstәrir ki, planetimizin müxtәlif
әriyir vә okeanlara yağış suyu ilә düşür. yerlәrindәki duz yataqları dәniz sularının
Yer sәthindәki duzlar daim suda hәll olur, buxarlanmağa başladığı dövrdәn milyon-
onunla birlikdә okeanlara axır. larla il qabaq yaranıb. Bir maraqlı fakt da
Amma biz bilmirik ki, okeanlardakı var: daş duzun әmәlә gәlmәsi üçün gәrәk
nәhәng miqdarda duzun mövcudluğunu dәniz suyunun on hissәsindәn doqquzu
mәhz bununla izah etmәk olar, yoxsa yox. buxarlansın. Belә hesab edirlәr ki, müasir
Bir tәsәvvür edin: әgәr bütün okeanların duz mәdәnlәrinin yerindә qabaqlar daxili
suyunu qurutsaq, yerdә qalan duzdan hün- dәnizlәr olub. Hәmin hövzәlәrdәki buxar-
dürlüyü 230, qalınlığı demәk olar ki, 2 kilo- lanma prosesi onlara yeni suların
metr olan bir divar ucaltmaq olar. Bu divarın gәlmәsindәn daha sürәtlә cәrәyan edirdi
uzunluğu isә bütün ekvator xәtti boyunca, deyә, daş duz mәdәnlәri yaranırdı.
yәni 40 000 kilometrdәn artıq olardı.
Bizim gündәlik istifadә etdiyimiz adi Qida üçün olan sodanın da әsas hissәsini
duzu da dәniz suyundan, duz mәdәnlә- daş duzdan alırlar. Duz yataqlarında adәtәn
rindәn, yaxud daş duz yataqlarından alırlar. şaxtalar qazılır. Tәmiz suyu borularla
Dәniz suyu 3-3,5% duzdan ibarәtdir. Aralıq şaxtalara vururlar vә hәmin su duzu әridir.
dәnizi, Qırmızı dәniz kimi daxili su hövzә- İkinci boru xә i isә bu mәhlulu yer sәthinә
qaldırır.
H әrdәn planetimizә aid olan elә lәrindә (qapalı dәnizlәrdә) duzun miqdarı
suallarla rastlaşırıq ki, bizә çox açıq dәnizlәrdәkindәn çox olur. Tәsәvvür
sirli gәlir, çünki onların dәqiq edin ki, cәmi 728 kvadrat kilometr әrazisi
cavabı hәlә dә tapılmayıb. Mәsәlәn, okean- olan Ölü dәnizdә tәxminәn 10 523 000 000
lardakı duzla bağlı sual da belәlәrindәndir. ton duz var!
Görәsәn, bu duz okeana necә düşüb?
Tәsәvvür edin ki, biz duzun orada necә Dәniz suyunun bir litrindә, orta hesabla,
peyda olduğunu hәlә dә dәqiq bilmirik! 30 qrama yaxın duz olur. Araşdırmalar
Bir şey, әlbә ә, bizә bәllidir: duz suda göstәrir ki, planetimizin müxtәlif
әriyir vә okeanlara yağış suyu ilә düşür. yerlәrindәki duz yataqları dәniz sularının
Yer sәthindәki duzlar daim suda hәll olur, buxarlanmağa başladığı dövrdәn milyon-
onunla birlikdә okeanlara axır. larla il qabaq yaranıb. Bir maraqlı fakt da
Amma biz bilmirik ki, okeanlardakı var: daş duzun әmәlә gәlmәsi üçün gәrәk
nәhәng miqdarda duzun mövcudluğunu dәniz suyunun on hissәsindәn doqquzu
mәhz bununla izah etmәk olar, yoxsa yox. buxarlansın. Belә hesab edirlәr ki, müasir
Bir tәsәvvür edin: әgәr bütün okeanların duz mәdәnlәrinin yerindә qabaqlar daxili
suyunu qurutsaq, yerdә qalan duzdan hün- dәnizlәr olub. Hәmin hövzәlәrdәki buxar-
dürlüyü 230, qalınlığı demәk olar ki, 2 kilo- lanma prosesi onlara yeni suların
metr olan bir divar ucaltmaq olar. Bu divarın gәlmәsindәn daha sürәtlә cәrәyan edirdi
uzunluğu isә bütün ekvator xәtti boyunca, deyә, daş duz mәdәnlәri yaranırdı.
yәni 40 000 kilometrdәn artıq olardı.
Bizim gündәlik istifadә etdiyimiz adi Qida üçün olan sodanın da әsas hissәsini
duzu da dәniz suyundan, duz mәdәnlә- daş duzdan alırlar. Duz yataqlarında adәtәn
rindәn, yaxud daş duz yataqlarından alırlar. şaxtalar qazılır. Tәmiz suyu borularla
Dәniz suyu 3-3,5% duzdan ibarәtdir. Aralıq şaxtalara vururlar vә hәmin su duzu әridir.
dәnizi, Qırmızı dәniz kimi daxili su hövzә- İkinci boru xә i isә bu mәhlulu yer sәthinә
qaldırır.
