Page 21 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 21
21
Dumanlıq nәdir?
N әhәng spirallar, burulğanlar vә dәqiq cavab vermәk tәbii ki, mümkün de-
buludlardan ibarәt dumanlıq- yil. Amma bizim bildiyimizә görә, Süd
ların kitablarda gördüyünüz Yolundan kәnarda milyonlarla dumanlıq
şәklini heç ümid etmәyin ki, nә vaxtsa ola bilәr.
hәyatda da görә bilәrsiniz. Dumanlıqların
çoxunu teleskopsuz görmәk olmur. Qalaktikadankәnar dumanlıqları hәlә
“Dumanlıq” sözünün özü ona görә әmәlә dә “ada-kainat”, yaxud “qalaktika” ad-
gәlib ki, zәif teleskoplarla onları izlәmәyә landırırlar. Bu o demәkdir ki, әgәr kimsә
çalışan astronomlar dumanlı lәkәlәrdәn çox uzaqdan bizim qalaktikaya da baxsaydı,
başqa bir şey görә bilmirdilәr. onu bir dumanlıq kimi görәcәkdi.
Bizә dumanlıqların iki әsas növü bәllidir
– qalaktik vә qalaktikadankәnar duman- Qalaktikadankәnar dumanlıqlar müx-
lıqlar. Qalaktik dumanlıqları bizim qalak- tәlif formalarda olur. Onların bәzilәri qeyri-
tikada da görmәk olar (Süd Yolu). Onlar düzgün, yaxud yumurtavari formadadır.
toz vә qazlardan ibarәt olur. Qalaktika- Ən çox rast gәlәni isә spiralvarı dumanlıq-
dankәnar dumanlıqlar isә bizim qalakti- lardır. Bizim qalaktika kimi spiralvari du-
kanın sәrhәdlәrindәn kәnarlarda olur vә manlıqlar saysız-hesabsız ulduzlardan, nә-
әsasәn ulduzlardan ibarәtdir. hәng qaz buludlarından vә toz zәrrә-
Bizә bәlli olan qalaktik dumanlıqların ciklәriylә dolu geniş sahәlәrdәn ibarәtdir.
sayı 2 mindәn azdır. Demәli, insana mәlum Dumanlığın adәtәn nüvәsi vә nüvәdәn
olan dumanlıqların әksәriyyәti bizim qalak- spiralvari ayrılan qolları olur. Yerә әn yaxın
tikadan kәnarda yerlәşir. Bәs bu duman- Andromeda dumanlığı bizә bәlli olan bütün
lıqların sayı әslindә nә qәdәrdir? Bu suala dumanlıqların әn böyüyü vә әn parlağıdır.
Onun işığı Günәşin әtrafa yaydığı işıqdan 1
500 000 000 dәfә güclüdür!
Dumanlıq nәdir?
N әhәng spirallar, burulğanlar vә dәqiq cavab vermәk tәbii ki, mümkün de-
buludlardan ibarәt dumanlıq- yil. Amma bizim bildiyimizә görә, Süd
ların kitablarda gördüyünüz Yolundan kәnarda milyonlarla dumanlıq
şәklini heç ümid etmәyin ki, nә vaxtsa ola bilәr.
hәyatda da görә bilәrsiniz. Dumanlıqların
çoxunu teleskopsuz görmәk olmur. Qalaktikadankәnar dumanlıqları hәlә
“Dumanlıq” sözünün özü ona görә әmәlә dә “ada-kainat”, yaxud “qalaktika” ad-
gәlib ki, zәif teleskoplarla onları izlәmәyә landırırlar. Bu o demәkdir ki, әgәr kimsә
çalışan astronomlar dumanlı lәkәlәrdәn çox uzaqdan bizim qalaktikaya da baxsaydı,
başqa bir şey görә bilmirdilәr. onu bir dumanlıq kimi görәcәkdi.
Bizә dumanlıqların iki әsas növü bәllidir
– qalaktik vә qalaktikadankәnar duman- Qalaktikadankәnar dumanlıqlar müx-
lıqlar. Qalaktik dumanlıqları bizim qalak- tәlif formalarda olur. Onların bәzilәri qeyri-
tikada da görmәk olar (Süd Yolu). Onlar düzgün, yaxud yumurtavari formadadır.
toz vә qazlardan ibarәt olur. Qalaktika- Ən çox rast gәlәni isә spiralvarı dumanlıq-
dankәnar dumanlıqlar isә bizim qalakti- lardır. Bizim qalaktika kimi spiralvari du-
kanın sәrhәdlәrindәn kәnarlarda olur vә manlıqlar saysız-hesabsız ulduzlardan, nә-
әsasәn ulduzlardan ibarәtdir. hәng qaz buludlarından vә toz zәrrә-
Bizә bәlli olan qalaktik dumanlıqların ciklәriylә dolu geniş sahәlәrdәn ibarәtdir.
sayı 2 mindәn azdır. Demәli, insana mәlum Dumanlığın adәtәn nüvәsi vә nüvәdәn
olan dumanlıqların әksәriyyәti bizim qalak- spiralvari ayrılan qolları olur. Yerә әn yaxın
tikadan kәnarda yerlәşir. Bәs bu duman- Andromeda dumanlığı bizә bәlli olan bütün
lıqların sayı әslindә nә qәdәrdir? Bu suala dumanlıqların әn böyüyü vә әn parlağıdır.
Onun işığı Günәşin әtrafa yaydığı işıqdan 1
500 000 000 dәfә güclüdür!
