Page 29 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 29
29
Dağlar necә yaranıb?
Dağların möhtәşәm әzәmәtinә, yerin altından qalxan lava yüksәk tәzyiqlә
böyüklüyünә görә qәdim insan- Yer sәthinә çıxarkәn, özü ilә nәhәng süxur
lar elә bilirdi ki, dağlar әbәdi laylarını da qaldıra bilib. Belә dağlara bir
vә dәyişmәzdir. Lakin dağları öyrәnәn geo- nümunә kimi Amerikanın Cәnubi Dakota
loqlar, alimlәr sübut edә bilәr ki, onlar әs- ştatındakı Qara Tәpәlәri göstәrmәk olar.
lindә, daim dәyişir vә heç dә әbәdi deyil.
Yer sәthinin müәyyәn tәbәddülatı hәmin “Sal dağlar” isә çatların yaranması vә
bu durmadan aşınan, dәyişәn dağların Yer qabığının çökmәsi nәticәsindә әmәlә
әmәlә gәlmәsinә gәtirib çıxardı. İndi dağ gәlib. Qәdim zamanlarda Yer sәthinin çox
yamacları qışda donan suyun tәsiri altında geniş әrazilәri, bütöv dağ silsilәlәri tez-
aşınır, torpaq vә qaya süxurlarının hissә- tez qalxıb-enirdi. Sal dağların yer üzündә
ciklәri yağışlar, su axınları vasitәsiylә yuyu- әn böyük nümunәsi Birlәşmiş Ştatlarda,
lur. Zaman keçdikcә, әn yüksәk zirvәlәr Kaliforniyada 740 kilometr uzunluğu vә
belә әvvәlcә xırda tәpәlәrә, sonra isә dü- 150 kilometr eni olan Syerra-Nevada dağ
zәnliyә çevrilir... silsilәsidir.
Geoloqlar yaranma üsuluna görә dağları
dörd növә bölürlәr. Amma bütün dağların “Vulkanik dağlar” Yer sәthinә çıxmış
yaranma sәbәbi eynidir: milyon illәr qabaq lavadan, vulkanik küldәn vә şlaklardan
yer sәthinin kәskin dәyişmәsi. әmәlә gәlir. Vulkanların adәtәn konusşә-
“Qırışlı dağlar” nәhәng tәzyiq nәticә- killi quruluşu, zirvәsindә böyük krateri
sindә bir-birinә sıxılaraq qırışlar әmәlә olur. Belә vulkanların әn mәşhurları Ame-
gәtirәn süxur laylarından ibarәt olur. Belә rikada Reyner, Şasta vә Hud; Yaponiyada
dağların bir çox yerlәrindә tağ şәklindә, Fudziyama; İtaliyada Vezuvidir.
batıq linzalar kimi әyilmiş dağ layları
görmәk olar. Bu, sıxılmanın vә Yer sәthinin Amma elә dağlar da var ki, onlar
yaratdığı tәzyiqin nәticәsidir. Belә dağların yuxarıda sadalanan möcüzәlәrin birgә
nümunәsi Appalaç vә Alp dağlarıdır. tәsiri nәticәsindә yaranıb. Cırılma, qırılma
“Tağlı dağlar” üçün tağ şәklindә qabaran nәticәsindә, hә a lava eroziyasından әmәlә
qaya süxurları sәciyyәvidir. Çox qәdimlәrdә gәlәn dağ yamaclarını Birlәşmiş Ştatların
Rokiz dağlarında müşahidә etmәk olar.
Dağlar necә yaranıb?
Dağların möhtәşәm әzәmәtinә, yerin altından qalxan lava yüksәk tәzyiqlә
böyüklüyünә görә qәdim insan- Yer sәthinә çıxarkәn, özü ilә nәhәng süxur
lar elә bilirdi ki, dağlar әbәdi laylarını da qaldıra bilib. Belә dağlara bir
vә dәyişmәzdir. Lakin dağları öyrәnәn geo- nümunә kimi Amerikanın Cәnubi Dakota
loqlar, alimlәr sübut edә bilәr ki, onlar әs- ştatındakı Qara Tәpәlәri göstәrmәk olar.
lindә, daim dәyişir vә heç dә әbәdi deyil.
Yer sәthinin müәyyәn tәbәddülatı hәmin “Sal dağlar” isә çatların yaranması vә
bu durmadan aşınan, dәyişәn dağların Yer qabığının çökmәsi nәticәsindә әmәlә
әmәlә gәlmәsinә gәtirib çıxardı. İndi dağ gәlib. Qәdim zamanlarda Yer sәthinin çox
yamacları qışda donan suyun tәsiri altında geniş әrazilәri, bütöv dağ silsilәlәri tez-
aşınır, torpaq vә qaya süxurlarının hissә- tez qalxıb-enirdi. Sal dağların yer üzündә
ciklәri yağışlar, su axınları vasitәsiylә yuyu- әn böyük nümunәsi Birlәşmiş Ştatlarda,
lur. Zaman keçdikcә, әn yüksәk zirvәlәr Kaliforniyada 740 kilometr uzunluğu vә
belә әvvәlcә xırda tәpәlәrә, sonra isә dü- 150 kilometr eni olan Syerra-Nevada dağ
zәnliyә çevrilir... silsilәsidir.
Geoloqlar yaranma üsuluna görә dağları
dörd növә bölürlәr. Amma bütün dağların “Vulkanik dağlar” Yer sәthinә çıxmış
yaranma sәbәbi eynidir: milyon illәr qabaq lavadan, vulkanik küldәn vә şlaklardan
yer sәthinin kәskin dәyişmәsi. әmәlә gәlir. Vulkanların adәtәn konusşә-
“Qırışlı dağlar” nәhәng tәzyiq nәticә- killi quruluşu, zirvәsindә böyük krateri
sindә bir-birinә sıxılaraq qırışlar әmәlә olur. Belә vulkanların әn mәşhurları Ame-
gәtirәn süxur laylarından ibarәt olur. Belә rikada Reyner, Şasta vә Hud; Yaponiyada
dağların bir çox yerlәrindә tağ şәklindә, Fudziyama; İtaliyada Vezuvidir.
batıq linzalar kimi әyilmiş dağ layları
görmәk olar. Bu, sıxılmanın vә Yer sәthinin Amma elә dağlar da var ki, onlar
yaratdığı tәzyiqin nәticәsidir. Belә dağların yuxarıda sadalanan möcüzәlәrin birgә
nümunәsi Appalaç vә Alp dağlarıdır. tәsiri nәticәsindә yaranıb. Cırılma, qırılma
“Tağlı dağlar” üçün tağ şәklindә qabaran nәticәsindә, hә a lava eroziyasından әmәlә
qaya süxurları sәciyyәvidir. Çox qәdimlәrdә gәlәn dağ yamaclarını Birlәşmiş Ştatların
Rokiz dağlarında müşahidә etmәk olar.
