Page 45 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 45
45
Şeh nәdir?
Siz bәlkә dә elә bilirsiniz ki, şeh tәbiәtin bitkilәrin üzәrindә yalnız sәhәr tezdәn
çox bәsit bir hadisәsidir vә onun izahını gördüyümüz az miqdarda rütubәtә şeh
asanlıqla vermәk olar. Amma nә qәdәr demәk olar. Rütubәtin daha әhәmiyyәtli
qәribә olsa da, insanlar şehin nә olduğunu hissәsi (bәzәn isә elә hamısı) bitkinin özü
uzun zaman anlaya bilmirdilәr. Tәsadüfi tәrәfindәn ifraz olunur. Rütubәt çölә
deyil ki, bu tәbiәt hadisәsi barәdә xeyli yarpaqların mәsamәlәrindәn çıxır. Bu,
kitab da yazılıb. hәmin yarpaqların torpaqdakı su ilә tәmin
edilmәsindә vacib olan, “irriqasiya” adlanan
Aristotel zamanından 18-ci әsrәdәk belә bir prosesin davamıdır. Bu proses gündüz,
hesab edirdilәr ki, şeh dә yağış kimi göydәn yarpağı günәşin istisindәn qorumaq üçün
yağır. Amma әslindә, şeh “yağmır”. başlanır vә gecә dә davam edir.
Hamının yaxşı tanıdığı, yarpaqlarda, otlarda
gördüyümüz şeh, әslindә heç dә şeh de- Yer kürәsinin bәzi guşәlәrindә bitkilәrin
yil! üzәrindә o qәdәr şeh olur ki, onu hә a
heyvanları suvarmaq üçün nәzәrdә
Görürsünüz, bizim sadә saydığımız tutulmuş xüsusi qablara toplayırlar!
şeh әslindә nә qәdәr möcüzәlidir?
Şehin nә olduğunu başa düşmәk üçün
bizi әhatә edәn hava haqda bәzi şeylәri
bilmәliyik. Havada müәyyәn qәdәr rütubәt
olur. İsti havadakı rütubәt soyuq havada
olandan daha çoxdur. Hava soyuq sәthlә
tәmasa girәndә, onun bir hissәsi kondensә
olunur vә içindәki rütubәt hәmin sәthin
üzәrindә qalır. Bax, şeh budur.
Bu hadisәnin baş vermәsi üçün sәrin
sәthin temperaturu müәyyәn dәrәcәdәn
mütlәq aşağı olmalıdır. Bu göstәriciyә “şeh
nöqtәsi” deyirlәr. Mәsәlәn, әgәr metal
qaba, yaxud stәkana su töksәk, heç vacib
deyil ki, qabın üzәrindә şeh әmәlә gәlsin.
Əgәr hәmin suya buz әlavә etsәk, şeh o
dәqiqә deyil, qabın sәthi müәyyәn
temperaturadәk soyuyanda әmәlә gәlәcәk.
Bәs şeh tәbiәtdә necә yaranır? Bunun
üçün gәrәkdir ki, ilıq vә rütubәtli hava
soyuq sәthlә tәmasa girsin. Şeh yerdә, ya-
xud cığırlarda әmәlә gәlmir, çünki Yer
sәthi günәşin istisini uzun müddәt özündә
saxlayır. Lakin ot, yaxud başqa tez soyumuş
bitkilәrin üzәrindә şeh yaranır.
Bәs onda biz niyә deyirik ki, bitkilәrin
üzәrindәki damlalar şeh deyil? Çünki
Şeh nәdir?
Siz bәlkә dә elә bilirsiniz ki, şeh tәbiәtin bitkilәrin üzәrindә yalnız sәhәr tezdәn
çox bәsit bir hadisәsidir vә onun izahını gördüyümüz az miqdarda rütubәtә şeh
asanlıqla vermәk olar. Amma nә qәdәr demәk olar. Rütubәtin daha әhәmiyyәtli
qәribә olsa da, insanlar şehin nә olduğunu hissәsi (bәzәn isә elә hamısı) bitkinin özü
uzun zaman anlaya bilmirdilәr. Tәsadüfi tәrәfindәn ifraz olunur. Rütubәt çölә
deyil ki, bu tәbiәt hadisәsi barәdә xeyli yarpaqların mәsamәlәrindәn çıxır. Bu,
kitab da yazılıb. hәmin yarpaqların torpaqdakı su ilә tәmin
edilmәsindә vacib olan, “irriqasiya” adlanan
Aristotel zamanından 18-ci әsrәdәk belә bir prosesin davamıdır. Bu proses gündüz,
hesab edirdilәr ki, şeh dә yağış kimi göydәn yarpağı günәşin istisindәn qorumaq üçün
yağır. Amma әslindә, şeh “yağmır”. başlanır vә gecә dә davam edir.
Hamının yaxşı tanıdığı, yarpaqlarda, otlarda
gördüyümüz şeh, әslindә heç dә şeh de- Yer kürәsinin bәzi guşәlәrindә bitkilәrin
yil! üzәrindә o qәdәr şeh olur ki, onu hә a
heyvanları suvarmaq üçün nәzәrdә
Görürsünüz, bizim sadә saydığımız tutulmuş xüsusi qablara toplayırlar!
şeh әslindә nә qәdәr möcüzәlidir?
Şehin nә olduğunu başa düşmәk üçün
bizi әhatә edәn hava haqda bәzi şeylәri
bilmәliyik. Havada müәyyәn qәdәr rütubәt
olur. İsti havadakı rütubәt soyuq havada
olandan daha çoxdur. Hava soyuq sәthlә
tәmasa girәndә, onun bir hissәsi kondensә
olunur vә içindәki rütubәt hәmin sәthin
üzәrindә qalır. Bax, şeh budur.
Bu hadisәnin baş vermәsi üçün sәrin
sәthin temperaturu müәyyәn dәrәcәdәn
mütlәq aşağı olmalıdır. Bu göstәriciyә “şeh
nöqtәsi” deyirlәr. Mәsәlәn, әgәr metal
qaba, yaxud stәkana su töksәk, heç vacib
deyil ki, qabın üzәrindә şeh әmәlә gәlsin.
Əgәr hәmin suya buz әlavә etsәk, şeh o
dәqiqә deyil, qabın sәthi müәyyәn
temperaturadәk soyuyanda әmәlә gәlәcәk.
Bәs şeh tәbiәtdә necә yaranır? Bunun
üçün gәrәkdir ki, ilıq vә rütubәtli hava
soyuq sәthlә tәmasa girsin. Şeh yerdә, ya-
xud cığırlarda әmәlә gәlmir, çünki Yer
sәthi günәşin istisini uzun müddәt özündә
saxlayır. Lakin ot, yaxud başqa tez soyumuş
bitkilәrin üzәrindә şeh yaranır.
Bәs onda biz niyә deyirik ki, bitkilәrin
üzәrindәki damlalar şeh deyil? Çünki
