Page 50 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 50
Niyә şimşәk çaxandan sonra göy guruldayır?
Ş imşәk vә göy gürültüsü, yәqin zәiflәyir. Elektrik yüklәnmәsi zamanı
ki, ibtidai insanları dәhşәtә yaranan cәrәyanın qarşısını kәsәn, ona
gәtirәrәk onları öz sehrinә salan müqavimәt göstәrәn istәnilәn şey, mәsәlәn,
ilk tәbiәt hadisәlәri olub. Yaşadığı mühiti hava, şüşә, yaxud elektriki keçirmәyәn
hәlә tam tanımayan insan, göyün bağrını başqa bir tәbәqә dağılır. Bu zaman elektrik
yaran şimşәklәrin parıltısını müşahidә boşalması baş verir vә hәr iki әşyanın
edәndә, dәhşәtli gurultunu eşidәndә elә daşıdığı elektrik yükü bәrabәrlәşir.
bilirdi ki, bu, tanrıların qәzәbidir, onları
insanları cәzalandırmaq üçün göydәn Eyni proses şimşәyin dә başına gәlir.
yollayırlar... Saysız-hesabsız su damlalarından ibarәt
Göy gurultusunun vә şimşәyin, әslindә olan bulud başqa bir buludun, yaxud elә
nә olduğunu anlamaq üçün gәlin baxaq torpağın daşıdığı elektrik yükünün әksi
ki, biz elektrik haqda hansı mәlumatlara ilә yüklәnir. Onların arasındakı elektrik
malikik. Bilirik ki, bәzi cisimlәr mәnfi- gәrginliyi hava izolyasiyasını keçmәk
müsbәt elektriklә yüklәnir vә müsbәt yük gücündә olanda şimşәk çaxır. Elektrik
mәnfi yükü hәmişә özünә cәzb edir. boşalması müqavimәtin daha az olduğu
Əşyaların elektrik yükü artdıqca, cazibә istiqamәtdә hәrәkәt edir. Bax, şimşәk ona
qüvvәsi dә çoxalır. görә düz xә üzrә deyil, ziqzaq şәklindә
Axırda elә bir an çatır ki, onları bir- çaxır.
birindәn ayrı saxlayan qüvvәlәr lap
Havanın elektrik keçiriciliyi onun tem-
peraturundan, sıxlığından vә rütubәtindәn
asılıdır. Quru hava yaxşı izolyatordur,
rütubәtli hava isә elektriki keçirir. Ona
görә dә çox vaxt yağış başlanan kimi,
şimşәk kәsilir. Rütubәtli hava keçiriciyә
çevrilir vә elektrik boşalmaları sәssiz baş
verdiyindәn, heç hiss olunmur.
Bәs göy gurultusu nәdir? Elektrik
boşalması zamanı hava sürәtlә genişlәnir,
sonra da sıxılır. Genişlәnmә vә sıxılma
zamanı sürәtli hava axınları baş verir. Belә
axınların bir-biriylә toqquşması zamanı
biz göy gurultusunu eşidirik. Uzaqlarda
çaxan şimşәklәrin gurultusu isә ona görә
gәlib bizim qulaqlarımıza çatır ki, sәs
dalğaları bir buluddan digәrinә keçmәklә,
әks olunur.
İşıq sürәtinin saniyәdә 299 795 kilometr;
sәsin havada yayılma sürәtinin isә saniyәdә
335 metr olduğu üçün, biz hәmişә әvvәlcә
şimşәyin işığını görür, yalnız sonra onun
gurultusunu eşidirik.
Ş imşәk vә göy gürültüsü, yәqin zәiflәyir. Elektrik yüklәnmәsi zamanı
ki, ibtidai insanları dәhşәtә yaranan cәrәyanın qarşısını kәsәn, ona
gәtirәrәk onları öz sehrinә salan müqavimәt göstәrәn istәnilәn şey, mәsәlәn,
ilk tәbiәt hadisәlәri olub. Yaşadığı mühiti hava, şüşә, yaxud elektriki keçirmәyәn
hәlә tam tanımayan insan, göyün bağrını başqa bir tәbәqә dağılır. Bu zaman elektrik
yaran şimşәklәrin parıltısını müşahidә boşalması baş verir vә hәr iki әşyanın
edәndә, dәhşәtli gurultunu eşidәndә elә daşıdığı elektrik yükü bәrabәrlәşir.
bilirdi ki, bu, tanrıların qәzәbidir, onları
insanları cәzalandırmaq üçün göydәn Eyni proses şimşәyin dә başına gәlir.
yollayırlar... Saysız-hesabsız su damlalarından ibarәt
Göy gurultusunun vә şimşәyin, әslindә olan bulud başqa bir buludun, yaxud elә
nә olduğunu anlamaq üçün gәlin baxaq torpağın daşıdığı elektrik yükünün әksi
ki, biz elektrik haqda hansı mәlumatlara ilә yüklәnir. Onların arasındakı elektrik
malikik. Bilirik ki, bәzi cisimlәr mәnfi- gәrginliyi hava izolyasiyasını keçmәk
müsbәt elektriklә yüklәnir vә müsbәt yük gücündә olanda şimşәk çaxır. Elektrik
mәnfi yükü hәmişә özünә cәzb edir. boşalması müqavimәtin daha az olduğu
Əşyaların elektrik yükü artdıqca, cazibә istiqamәtdә hәrәkәt edir. Bax, şimşәk ona
qüvvәsi dә çoxalır. görә düz xә üzrә deyil, ziqzaq şәklindә
Axırda elә bir an çatır ki, onları bir- çaxır.
birindәn ayrı saxlayan qüvvәlәr lap
Havanın elektrik keçiriciliyi onun tem-
peraturundan, sıxlığından vә rütubәtindәn
asılıdır. Quru hava yaxşı izolyatordur,
rütubәtli hava isә elektriki keçirir. Ona
görә dә çox vaxt yağış başlanan kimi,
şimşәk kәsilir. Rütubәtli hava keçiriciyә
çevrilir vә elektrik boşalmaları sәssiz baş
verdiyindәn, heç hiss olunmur.
Bәs göy gurultusu nәdir? Elektrik
boşalması zamanı hava sürәtlә genişlәnir,
sonra da sıxılır. Genişlәnmә vә sıxılma
zamanı sürәtli hava axınları baş verir. Belә
axınların bir-biriylә toqquşması zamanı
biz göy gurultusunu eşidirik. Uzaqlarda
çaxan şimşәklәrin gurultusu isә ona görә
gәlib bizim qulaqlarımıza çatır ki, sәs
dalğaları bir buluddan digәrinә keçmәklә,
әks olunur.
İşıq sürәtinin saniyәdә 299 795 kilometr;
sәsin havada yayılma sürәtinin isә saniyәdә
335 metr olduğu üçün, biz hәmişә әvvәlcә
şimşәyin işığını görür, yalnız sonra onun
gurultusunu eşidirik.
