Page 202 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 202
Velosipedi kim icad edib?
Ə gәr velosipedin yaranma tarix- hәrәkәtli oxlar vasitәsiylә pedalla birlәşirdi.
çәsini araşdırmağa çalışsaq, Makmillan öz qurğusuna elә sürәt verirdi
yәqin, min illәr әvvәlin Qәdim ki, “dәli kimi sürmәyinә görә” hәbsә dә
Misirinә müraciәt edәsi olacağıq. Belә bir düşmüşdü!
sübut var ki, misirlilәrin ikitәkәrli bir mexa-
nizmi olub. Sürücü onu ayaqlarıyla hәrәkәtә “Velosiped” adı (“baysikl”) ilk dәfә
gәtirirdi. Lakin geniş istifadә üçün nәzәrdә 1865-ci ildә yarandı. O vaxt fransız Lalemen
tutulmuş velosipedlәrin ilk modellәri 1817- “dendi atına” çox bәnzәyәn mexanizmin
ci ilә aiddir. Mәhz onda Almaniyada baron qabaq tәkәrinә dәstәklәr vә pedallar qoydu.
fon Drez ictimaiyyәtә “drezina” adlandır- Bu velosipedlәrә zarafatla “drandulet”
dığı bir mexanizmi tәqdim etdi. Drezinanın deyilirdi, çünki onun ağır ağac çәrçivәsi,
iki tәkәri taxta gövdәyә birlәşirdi. Sürücü dәmir tәkәrlәri vardı vә yol gedәrkәn
bәdәninin ağırlığını qarşısındakı taxtaya hәmin hissәlәr möhkәm sәs-küy salırdı.
verir vә gah bir, gah digәr ayağıyla yerdәn 1868-ci ildә metal oxları olan yüngül metal
itәlәnәrәk bu qәribә qurğunu irәli aparırdı. tәkәrlәrdәn istifadә etmәyә başladılar. Bu
Drezina qabaq tәkәrin oxuna bәrkidilәn cür tәkәrlәrin rezin şinlәri dә vardı. Bütün
dәstәk vasitәsiylә sağa-sola dönürdü. bu velosipedlәrdә hәr iki tәkәr eyni boyda
Qiymәtinin baha olmasına görә bu me- olurdu.
xanizmә “dendi atı” (yәni “әla at”) adı
qoydular. Yeri gәlmişkәn, ingilis kralı Az sonra, yeni tip velosiped yarandı –
Dördüncü Georq drezina minmәyi yaman qabaq tәkәri daha böyük olan velosiped.
xoşlayırdı! Tәkmillәşdikcә, onların qabaq tәkәrlәri dә
Tәxminәn, 1840-cı ildә şotlandiyalı Mak- böyüyürdü. Nәticәdә, ox üzәrindә olan
millan köhnә “dendi atını” götürüb arxa pedalın cәmi bircә dövrәsi velosipedi xeyli
tәkәrin oxuna dәstәk quraşdırdı. Onlar irәli apara bilirdi. Bәzi modellәrdә qabaq
tәkәrin diametri 1,5 metrә çatırdı, arxa
tәkәr isә cәmi 30 santimetr idi. Sürücü
nәhәng qabaq tәkәrin üzәrindә otururdu
vә özünü oturacaqda saxlaya bilmәyәndә,
oradan üzüüstә yerә yıxılıb xәsarәt alırdı!
Vә nәhayәt, 1885-ci ildә müasir
“tәhlükәsiz velosiped” yarandı. Bu modeldә
tәkәrlәr eyni ölçüdә idi, oturacaq isә arxa
tәkәrdәn azca qabaqda olurdu. Pedallardakı
zәncirli ötürücü arxa tәkәrdәn xeyli iri idi
vә ona görә dә pedalı hәr dәfә hәrlәyәndә,
arxa tәkәr bundan әvvәlki tәhlükәli
modellәrin yekә qabaq tәkәri qәdәr mәsafә
qәt edә bilirdi.
Sonrakı tәkmillәşdirmәlәr isә velosipedә
yavaş-yavaş indiki görkәmini verdi.
Ə gәr velosipedin yaranma tarix- hәrәkәtli oxlar vasitәsiylә pedalla birlәşirdi.
çәsini araşdırmağa çalışsaq, Makmillan öz qurğusuna elә sürәt verirdi
yәqin, min illәr әvvәlin Qәdim ki, “dәli kimi sürmәyinә görә” hәbsә dә
Misirinә müraciәt edәsi olacağıq. Belә bir düşmüşdü!
sübut var ki, misirlilәrin ikitәkәrli bir mexa-
nizmi olub. Sürücü onu ayaqlarıyla hәrәkәtә “Velosiped” adı (“baysikl”) ilk dәfә
gәtirirdi. Lakin geniş istifadә üçün nәzәrdә 1865-ci ildә yarandı. O vaxt fransız Lalemen
tutulmuş velosipedlәrin ilk modellәri 1817- “dendi atına” çox bәnzәyәn mexanizmin
ci ilә aiddir. Mәhz onda Almaniyada baron qabaq tәkәrinә dәstәklәr vә pedallar qoydu.
fon Drez ictimaiyyәtә “drezina” adlandır- Bu velosipedlәrә zarafatla “drandulet”
dığı bir mexanizmi tәqdim etdi. Drezinanın deyilirdi, çünki onun ağır ağac çәrçivәsi,
iki tәkәri taxta gövdәyә birlәşirdi. Sürücü dәmir tәkәrlәri vardı vә yol gedәrkәn
bәdәninin ağırlığını qarşısındakı taxtaya hәmin hissәlәr möhkәm sәs-küy salırdı.
verir vә gah bir, gah digәr ayağıyla yerdәn 1868-ci ildә metal oxları olan yüngül metal
itәlәnәrәk bu qәribә qurğunu irәli aparırdı. tәkәrlәrdәn istifadә etmәyә başladılar. Bu
Drezina qabaq tәkәrin oxuna bәrkidilәn cür tәkәrlәrin rezin şinlәri dә vardı. Bütün
dәstәk vasitәsiylә sağa-sola dönürdü. bu velosipedlәrdә hәr iki tәkәr eyni boyda
Qiymәtinin baha olmasına görә bu me- olurdu.
xanizmә “dendi atı” (yәni “әla at”) adı
qoydular. Yeri gәlmişkәn, ingilis kralı Az sonra, yeni tip velosiped yarandı –
Dördüncü Georq drezina minmәyi yaman qabaq tәkәri daha böyük olan velosiped.
xoşlayırdı! Tәkmillәşdikcә, onların qabaq tәkәrlәri dә
Tәxminәn, 1840-cı ildә şotlandiyalı Mak- böyüyürdü. Nәticәdә, ox üzәrindә olan
millan köhnә “dendi atını” götürüb arxa pedalın cәmi bircә dövrәsi velosipedi xeyli
tәkәrin oxuna dәstәk quraşdırdı. Onlar irәli apara bilirdi. Bәzi modellәrdә qabaq
tәkәrin diametri 1,5 metrә çatırdı, arxa
tәkәr isә cәmi 30 santimetr idi. Sürücü
nәhәng qabaq tәkәrin üzәrindә otururdu
vә özünü oturacaqda saxlaya bilmәyәndә,
oradan üzüüstә yerә yıxılıb xәsarәt alırdı!
Vә nәhayәt, 1885-ci ildә müasir
“tәhlükәsiz velosiped” yarandı. Bu modeldә
tәkәrlәr eyni ölçüdә idi, oturacaq isә arxa
tәkәrdәn azca qabaqda olurdu. Pedallardakı
zәncirli ötürücü arxa tәkәrdәn xeyli iri idi
vә ona görә dә pedalı hәr dәfә hәrlәyәndә,
arxa tәkәr bundan әvvәlki tәhlükәli
modellәrin yekә qabaq tәkәri qәdәr mәsafә
qәt edә bilirdi.
Sonrakı tәkmillәşdirmәlәr isә velosipedә
yavaş-yavaş indiki görkәmini verdi.
