Page 200 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 200
Mikroskopun müәllifi kimdir?
“M ikroskop” sözü iki yunan 25 santimetrdәn dә yaxına çәkmәk müm-
kәlmәsinin kombinasiyasın- kün olar vә o yenә fokusda qalar.
dan әmәlә gәlib: “mikros”
(xırda) vә “skopos” (müşahidәçi). Belәliklә, İndi biz bunu “böyüdücü şüşәdәn
“mikroskop” “xırda şeylәri müşahidә edәn” istifadә etmәk” adlandırırıq. Lakin adi
demәkdir. Bu cihazdan adi gözlә görün- böyüdücü şüşәlәr belә, әslindә bәsit
mikroskopdur vә adamlar onları bu
mәyәn çox xırda әşyalara baxmaq üçün keyfiyyәtdә hәlә qәdim zamanlardan
istifadә edilir. tanıyırdılar. Odur ki, biz mikroskopun
kәşfindәn danışanda, әslindә “mürәkkәb
Adәtәn, obyekt insanın gözünә nә qәdәr mikroskopu” nәzәrdә tuturuq.
yaxın olsa, bir o qәdәr iri görünür. Lakin
onu gözümüzә 25 santimetrdәn daha yaxın “Mürәkkәb mikroskop” nәdir? Bu ci-
tutsaq, onda pozuq, yayğın tәsvir görәcәyik. hazda böyütmә, içindәki iki linzaya görә,
Belә vәziyyәtdә deyirlәr ki, obyekt fokusda iki mәrhәlәdә baş verir. Linzalardan birinә
deyil. Yaxşı, gözlә obyekt arasında qabarıq “obyektiv”, digәrinә “okulyar” deyirlәr.
linza yerlәşdirsәk necә olar? Onda obyekti Obyektiv әşyanı böyüdür, okulyar isә
hәmin bu böyüdülmüş tәsviri bir az da
böyüdür.
Əslindә, indiki mikroskoplarda obyektiv
dә, okulyar da bir neçә linzadan ibarәtdir.
Amma әn әsası, bütün bu mikroskopların
ikimәrhәlәli böyütmәni tәmin etmәsidir.
Mürәkkәb mikroskop hardasa, 1510-1610-
cu illәr arasında düzәldilib. Bu ixtiranın
müәllifi barәdә dәqiq mәlumat yoxdur vә
onu adәtәn, Qalileyә aid edirlәr. Hәrdәn
Danimarka alimi Levenquku da “mikrosko-
pun atası” adlandırırlar. Amma bu, daha
çox, alimin hәmin cihaz vasitәsiylә etdiyi
kәşflәrlә bağlıdır.
Levenquk mәhz mikroskop vasitәsiylә
göstәrdi ki, taxılbiti, adi bit vә başqa xırda
mәxluqlar diri doğulmur, yumurtadan
çıxırlar. Levenquk, tәkhüceyrәli orqanizm-
lәri vә bakteriyaları müşahidә edәn ilk
şәxsdir. Alim öz әllәriylә düzәltdiyi mikros-
kop vasitәsiylә tam qan dövranını ilk dәfә
izlәmәyә müvәffәq olmuşdu.
Bu gün insanlar elmin vә sәnayenin az
qala heç bir sahәsindә mikroskopsuz keçinә
bilmәz.
“M ikroskop” sözü iki yunan 25 santimetrdәn dә yaxına çәkmәk müm-
kәlmәsinin kombinasiyasın- kün olar vә o yenә fokusda qalar.
dan әmәlә gәlib: “mikros”
(xırda) vә “skopos” (müşahidәçi). Belәliklә, İndi biz bunu “böyüdücü şüşәdәn
“mikroskop” “xırda şeylәri müşahidә edәn” istifadә etmәk” adlandırırıq. Lakin adi
demәkdir. Bu cihazdan adi gözlә görün- böyüdücü şüşәlәr belә, әslindә bәsit
mikroskopdur vә adamlar onları bu
mәyәn çox xırda әşyalara baxmaq üçün keyfiyyәtdә hәlә qәdim zamanlardan
istifadә edilir. tanıyırdılar. Odur ki, biz mikroskopun
kәşfindәn danışanda, әslindә “mürәkkәb
Adәtәn, obyekt insanın gözünә nә qәdәr mikroskopu” nәzәrdә tuturuq.
yaxın olsa, bir o qәdәr iri görünür. Lakin
onu gözümüzә 25 santimetrdәn daha yaxın “Mürәkkәb mikroskop” nәdir? Bu ci-
tutsaq, onda pozuq, yayğın tәsvir görәcәyik. hazda böyütmә, içindәki iki linzaya görә,
Belә vәziyyәtdә deyirlәr ki, obyekt fokusda iki mәrhәlәdә baş verir. Linzalardan birinә
deyil. Yaxşı, gözlә obyekt arasında qabarıq “obyektiv”, digәrinә “okulyar” deyirlәr.
linza yerlәşdirsәk necә olar? Onda obyekti Obyektiv әşyanı böyüdür, okulyar isә
hәmin bu böyüdülmüş tәsviri bir az da
böyüdür.
Əslindә, indiki mikroskoplarda obyektiv
dә, okulyar da bir neçә linzadan ibarәtdir.
Amma әn әsası, bütün bu mikroskopların
ikimәrhәlәli böyütmәni tәmin etmәsidir.
Mürәkkәb mikroskop hardasa, 1510-1610-
cu illәr arasında düzәldilib. Bu ixtiranın
müәllifi barәdә dәqiq mәlumat yoxdur vә
onu adәtәn, Qalileyә aid edirlәr. Hәrdәn
Danimarka alimi Levenquku da “mikrosko-
pun atası” adlandırırlar. Amma bu, daha
çox, alimin hәmin cihaz vasitәsiylә etdiyi
kәşflәrlә bağlıdır.
Levenquk mәhz mikroskop vasitәsiylә
göstәrdi ki, taxılbiti, adi bit vә başqa xırda
mәxluqlar diri doğulmur, yumurtadan
çıxırlar. Levenquk, tәkhüceyrәli orqanizm-
lәri vә bakteriyaları müşahidә edәn ilk
şәxsdir. Alim öz әllәriylә düzәltdiyi mikros-
kop vasitәsiylә tam qan dövranını ilk dәfә
izlәmәyә müvәffәq olmuşdu.
Bu gün insanlar elmin vә sәnayenin az
qala heç bir sahәsindә mikroskopsuz keçinә
bilmәz.
