Page 154 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 154
İnsanlar tәrәzidәn istifadә etmәyi necә
öyrәndilәr?
Bir fikirlәşin ki, şәhәrimizdәki bilmәk istәyәndә, onu qablardan birinә
adamlar hәr gün nә qәdәr malı qoyur, digәrinә isә çәki etalonu olan bir
tәrәzidә çәkmәyә mәcbur olur! yük yerlәşdirirdilәr. Hәmin bu etalonun
Onların hamısını sadalamaq üçün nә vaxt çәkisi hamıya bәlli olurdu...
çatar, nә dә imkan. Bu gün hәr şeyi düzgün
çәkmәk çox mühümdür. Bu yalnız ticarәtdә Düz 5000 il әrzindә bu konstruksiya
yox, hәm dә istehsalatda, gündәlik hәyatda insana bәlli olan әn dәqiq tәrәzi sayılırdı.
lazımdır. Bunu bacarmaq elә elm alәmi Artıq bizim eranın әvvәllәrindә isә qәdim
üçün dә son dәrәcә vacibdir. romalılar bu qurğunu bir qәdәr modern-
Görәsәn, әşyaları çәkmәk fikrinә düşәn, lәşdirdilәr. Üfüqi ağacın dәliyindәn ip
bunu ilk dәfә necә etmәk lazım olduğunu әvәzinә nazik mәhvәr keçirdilәr.
tapan insan kim olub. Yәqin, biz onun
adını heç vaxt öyrәnә bilmәyәcәyik, amma Mәhvәrdәn, yaxud qarmaqdan asılan
tarix kitabları deyir ki, bu, Qәdim Misirdә ağacın müxtәlif uzunluqda iki qolu vardı.
baş verib. Tәxminәn 7000 il qabaq misirlilәr Qısa qoldan çәkisini bilmәk istәdiklәri
ilk tәrәzini kәşf ediblәr. Uzun, üfüqi duran әşyanı asırdılar. Sonra müәyyәn yükü
ağacın müxtәlif uclarına iki yük qoyub tarazlıq әldә olunana kimi, tәrәzinin uzun
gözlәyirdilәr ki, ağacın lәngәrlәmәsi qolu boyunca aparırdılar...
dayansın vә o müvazinәtini saxlasın.
Yer üzünün әn qәdim tәrәzisi isә Qısası, bu iki üsulla işlәyәn qurğular
tәxminәn belә görünürdü: kiçik ağac bu gün bizә bәlli olan müasir tәrәzilәrin
әcdadı sayılır.
parçasına iplә uzun bir ağac bağlayırdılar,
ip dә hәmin ağacın ortasındakı dәlikdәn Bu gün biz keçmiş insanların ağlına
keçirilirdi. İri ağacın hәr başına iplә xüsusi gәtirә bilmәdiyi şeylәri belә tәrәzidә çәkirik.
qablar asılırdı. Qabların içi boş olanda, Müasir tәrәzilәr insan tükünün ağırlığını
ağac müvazinәtini saxlayır, üfüqi vәziy- ölçmәyә belә qadirdir. Bәs, görәsәn, ağ
yәtdә durur. İstәnilәn әşyanın çәkisini vәrәqin üstündә yazılmış yazının hәrflәrinin
ağırlığı nә qәdәrdir? Onu çәkmәk olarmı?
Əlbә ә olar, amma bunun üçün xüsusi
tәrәzilәr lazımdır.
Müasir tәrәzilәr yalnız әn yüngül şeylәri
deyil, әn ağırlarını da çәkir. Mәsәlәn, bu
gün nәhәng yük maşınlarını çәkәn tәrәzilәr
dә var.
Elmi laboratoriyalarda isә xüsusilә dәqiq
tәrәzilәrdәn istifadә olunur, onların düzgün
işlәmәsi üçün xüsusi mühit yaradılır: axı
vibrasiya, elektrik dalğaları vә digәr fak-
torlar bu tәrәzilәrin dәqiq işinә xәlәl gәtirә
bilәr. Belә tәrәzilәr vasitәsiylә әşyanı mil-
yondabir qramadәk dәqiqliklә çәkmәk
mümkündür.
öyrәndilәr?
Bir fikirlәşin ki, şәhәrimizdәki bilmәk istәyәndә, onu qablardan birinә
adamlar hәr gün nә qәdәr malı qoyur, digәrinә isә çәki etalonu olan bir
tәrәzidә çәkmәyә mәcbur olur! yük yerlәşdirirdilәr. Hәmin bu etalonun
Onların hamısını sadalamaq üçün nә vaxt çәkisi hamıya bәlli olurdu...
çatar, nә dә imkan. Bu gün hәr şeyi düzgün
çәkmәk çox mühümdür. Bu yalnız ticarәtdә Düz 5000 il әrzindә bu konstruksiya
yox, hәm dә istehsalatda, gündәlik hәyatda insana bәlli olan әn dәqiq tәrәzi sayılırdı.
lazımdır. Bunu bacarmaq elә elm alәmi Artıq bizim eranın әvvәllәrindә isә qәdim
üçün dә son dәrәcә vacibdir. romalılar bu qurğunu bir qәdәr modern-
Görәsәn, әşyaları çәkmәk fikrinә düşәn, lәşdirdilәr. Üfüqi ağacın dәliyindәn ip
bunu ilk dәfә necә etmәk lazım olduğunu әvәzinә nazik mәhvәr keçirdilәr.
tapan insan kim olub. Yәqin, biz onun
adını heç vaxt öyrәnә bilmәyәcәyik, amma Mәhvәrdәn, yaxud qarmaqdan asılan
tarix kitabları deyir ki, bu, Qәdim Misirdә ağacın müxtәlif uzunluqda iki qolu vardı.
baş verib. Tәxminәn 7000 il qabaq misirlilәr Qısa qoldan çәkisini bilmәk istәdiklәri
ilk tәrәzini kәşf ediblәr. Uzun, üfüqi duran әşyanı asırdılar. Sonra müәyyәn yükü
ağacın müxtәlif uclarına iki yük qoyub tarazlıq әldә olunana kimi, tәrәzinin uzun
gözlәyirdilәr ki, ağacın lәngәrlәmәsi qolu boyunca aparırdılar...
dayansın vә o müvazinәtini saxlasın.
Yer üzünün әn qәdim tәrәzisi isә Qısası, bu iki üsulla işlәyәn qurğular
tәxminәn belә görünürdü: kiçik ağac bu gün bizә bәlli olan müasir tәrәzilәrin
әcdadı sayılır.
parçasına iplә uzun bir ağac bağlayırdılar,
ip dә hәmin ağacın ortasındakı dәlikdәn Bu gün biz keçmiş insanların ağlına
keçirilirdi. İri ağacın hәr başına iplә xüsusi gәtirә bilmәdiyi şeylәri belә tәrәzidә çәkirik.
qablar asılırdı. Qabların içi boş olanda, Müasir tәrәzilәr insan tükünün ağırlığını
ağac müvazinәtini saxlayır, üfüqi vәziy- ölçmәyә belә qadirdir. Bәs, görәsәn, ağ
yәtdә durur. İstәnilәn әşyanın çәkisini vәrәqin üstündә yazılmış yazının hәrflәrinin
ağırlığı nә qәdәrdir? Onu çәkmәk olarmı?
Əlbә ә olar, amma bunun üçün xüsusi
tәrәzilәr lazımdır.
Müasir tәrәzilәr yalnız әn yüngül şeylәri
deyil, әn ağırlarını da çәkir. Mәsәlәn, bu
gün nәhәng yük maşınlarını çәkәn tәrәzilәr
dә var.
Elmi laboratoriyalarda isә xüsusilә dәqiq
tәrәzilәrdәn istifadә olunur, onların düzgün
işlәmәsi üçün xüsusi mühit yaradılır: axı
vibrasiya, elektrik dalğaları vә digәr fak-
torlar bu tәrәzilәrin dәqiq işinә xәlәl gәtirә
bilәr. Belә tәrәzilәr vasitәsiylә әşyanı mil-
yondabir qramadәk dәqiqliklә çәkmәk
mümkündür.
