Page 149 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 149
Bu ? 149
Rәqәmlәr necә yaranıb?
B u, çox sadә bir şeydir: әgәr iki öyrәndilәr. Belәliklә, әl barmaqlarımızın
qәpiyin üzәrinә daha ikisini sayı 10 olduğu üçün sayda onluq sistemdәn
gәlsәniz, dörd qәpiyiniz olacaq. istifadә etmәyә başladılar.
Bәs bilirsinizmi ki, sizin kimi düşünmәk
üçün insana milyonlarla il lazım olub? Qәdim zamanlarda bütün ölkәlәr üçün
Hәqiqәtәn, әn çәtin şey uşağı müasir rәqәm vahid say sistemi yox idi. Bәzi sistemlәrin
sistemindәn istifadә etmәyә öyrәtmәkdir. әsasında 12, digәrlәrindә 60, üçüncülәrdә
Qәdim zamanlarda insan neçә heyvanı 20, 2, 5, 8 dururdu. Romalıların tәtbiq
olduğunu göstәrmәk istәyәndә onun etdiyi say sistemi bütün Avropada 16-cı
rәqәmlәrdәn hәlә xәbәri yox idi. Vә o, әsrә kimi geniş yayılmışdı. Roma
fikrini ifadә etmәk üçün iri bir kisәyә rәqәmlәrindәn indiyәdәk saatlarda, kitab
heyvanlarının sayı qәdәr daş yığırdı. Hey- başlıqlarında istifadә edirlәr, amma bu
van nә qәdәr çox olsa, daşların sayı da bir sistem hәddindәn ziyadә mürәkkәb idi
o qәdәr çox olurdu. Maraqlıdır ki, “kalkul- deyә, yavaş-yavaş sıxışdırılıb aradan
yator” sözünün özü dә latın dilindә “daş” çıxarıldı.
mәnasını daşıyan “kalkulyus” sözündәn
yaranıb! Bizim bu gün istifadә etdiyimiz say
Sonralar insan ayrı-ayrı hesab vahidlәri sistemini Hindistanda kәşf ediblәr vә ilk
üçün işarәlәrdәn istifadә etmәyә başladı. olaraq, onu әrәblәr götürüb. Sonradan әrәb
O saydığı әşyalar üçün cürbәcür işarәlәr tacirlәri tәxminәn 900-cü il üçün onu bütün
qoyurdu, amma bu işarәlәri ifadә etmәk Avropaya yaydılar vә bu sistem, әrәb
üçün hәlә sözü yox idi. Daha sonralar rәqәmlәri adı ilә tanındı. Bu say sistemindә
adamlar әl barmaqlarıyla saymaq 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, vә 0 rәqәmlәrindәn
istifadә olunurdu. Bu, on rәqәm әsasında
yaradılmış onluq say sistemi idi.
Hind rәqәmlәrinin tәkamülü
Rәqәmlәr necә yaranıb?
B u, çox sadә bir şeydir: әgәr iki öyrәndilәr. Belәliklә, әl barmaqlarımızın
qәpiyin üzәrinә daha ikisini sayı 10 olduğu üçün sayda onluq sistemdәn
gәlsәniz, dörd qәpiyiniz olacaq. istifadә etmәyә başladılar.
Bәs bilirsinizmi ki, sizin kimi düşünmәk
üçün insana milyonlarla il lazım olub? Qәdim zamanlarda bütün ölkәlәr üçün
Hәqiqәtәn, әn çәtin şey uşağı müasir rәqәm vahid say sistemi yox idi. Bәzi sistemlәrin
sistemindәn istifadә etmәyә öyrәtmәkdir. әsasında 12, digәrlәrindә 60, üçüncülәrdә
Qәdim zamanlarda insan neçә heyvanı 20, 2, 5, 8 dururdu. Romalıların tәtbiq
olduğunu göstәrmәk istәyәndә onun etdiyi say sistemi bütün Avropada 16-cı
rәqәmlәrdәn hәlә xәbәri yox idi. Vә o, әsrә kimi geniş yayılmışdı. Roma
fikrini ifadә etmәk üçün iri bir kisәyә rәqәmlәrindәn indiyәdәk saatlarda, kitab
heyvanlarının sayı qәdәr daş yığırdı. Hey- başlıqlarında istifadә edirlәr, amma bu
van nә qәdәr çox olsa, daşların sayı da bir sistem hәddindәn ziyadә mürәkkәb idi
o qәdәr çox olurdu. Maraqlıdır ki, “kalkul- deyә, yavaş-yavaş sıxışdırılıb aradan
yator” sözünün özü dә latın dilindә “daş” çıxarıldı.
mәnasını daşıyan “kalkulyus” sözündәn
yaranıb! Bizim bu gün istifadә etdiyimiz say
Sonralar insan ayrı-ayrı hesab vahidlәri sistemini Hindistanda kәşf ediblәr vә ilk
üçün işarәlәrdәn istifadә etmәyә başladı. olaraq, onu әrәblәr götürüb. Sonradan әrәb
O saydığı әşyalar üçün cürbәcür işarәlәr tacirlәri tәxminәn 900-cü il üçün onu bütün
qoyurdu, amma bu işarәlәri ifadә etmәk Avropaya yaydılar vә bu sistem, әrәb
üçün hәlә sözü yox idi. Daha sonralar rәqәmlәri adı ilә tanındı. Bu say sistemindә
adamlar әl barmaqlarıyla saymaq 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, vә 0 rәqәmlәrindәn
istifadә olunurdu. Bu, on rәqәm әsasında
yaradılmış onluq say sistemi idi.
Hind rәqәmlәrinin tәkamülü
