Page 148 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 148
İlk ensiklopediyanı kim yazıb?
S izә lazım olan informasiyanı al- Bu gün ensiklopediyalarda sözlәr әli a
maq üçün tez-tez cürbәcür ensik- sırasıyla yerlәşdirilir deyә, sәnә lazım olan
lopediyalara müraciәt edirsiniz. sözü asanlıqla tapa bilirsәn. Lakin qәdim
Bu o demәkdir ki, ensiklopediyalarda ensiklopediyaların müәlliflәri kitablarına
bütün vacib mövzular barәdә informasi- saldıqları sözlәri ürәklәri istәyәn kimi
yanın toplandığını bilirsiniz. “Ensiklope- düzürdülәr. Mәsәlәn, orta әsrlәrә mәxsus
diya” sözü Yunanıstanda yaranıb vә mәnası olan bir ensiklopediyanın müәllifi kitabını
“bütün hәyati vәziyyәtlәr üçün tәlimat” Tanrı vә onun mәlәklәri barәdә söhbәtlә
başlayıb әtirlәr vә qoxuların, rәnglәrin, 36
demәkdir. Bu sözü ingilis dilinә ilk dәfә növ yumurtanın şәrhi ilә bitirmişdi.
ser Tomas Eliot 1538-ci ildә daxil edib vә
onu “bütün bәlli elmlәr vә fәnlәri izah Bizim әlimizә yetişәn әn qәdim ensik-
edәn kitab” kimi şәrh edib. lopediya eramızdan әvvәl 1-ci әsrdә Ro-
mada, Plini tәrәfindәn yazılmışdı. Onun
adı “Tәbii tarix” idi. Kitabın 37 cildindә
20 000-dәn artıq mәqalә vardı. Plini 450-
dәn çox müәllifdәn sitat gәtirirdi. Bu kitabı
o qәdәr qiymәtli sayırdılar ki, 1536-cı ilәdәk
43 dәfә çap etmişdilәr!
Ən böyük ensiklopediya isә çinlilәrin
üçüncü ensiklopediyası idi. 1723-cü ildә
dünyasını dәyişәn, Tsin sülalәsindәn Kansi
adlı Çin imperatoru, bu kitabın hazır-
lanması barәdә әmr vermişdi. Kitab nә az,
nә azacıq, düz 5020 cilddәn ibarәt idi!
Sözlәrin әli a sırasıyla yerlәşdirildiyi
ilk ensiklopediyanı isә ingilis keşişi Con
Harris tәrtib etmişdi. Kitab 1704-cü ildә
işıq üzü görmüşdü, adı “Elm vә İncәsәnәt
üzrә Universal İngilis Lüğәti” idi.
Fransada 1743-cü ildә adı “Ensiklopedi”
olan daha bir ensiklopediyanın nәşrinә
başlandı. Onun mәqalәlәri üzәrindә o
zamanın Volter, Russo, Didro kimi
mütәfәkkirlәri işlәyirdi vә bu kitabın
başqalarından fәrqi dә mәhz onda idi.
“Britanika Ensiklopediyası, yaxud
İncәsәnәt vә Elm Lüğәti” ilk dәfә
Şotlandiyada, 1768-ci ildә çap olundu.
1911-ci ildәn onu Birlәşmiş Ştatlarda da
dәrc etmәyә başladılar.
S izә lazım olan informasiyanı al- Bu gün ensiklopediyalarda sözlәr әli a
maq üçün tez-tez cürbәcür ensik- sırasıyla yerlәşdirilir deyә, sәnә lazım olan
lopediyalara müraciәt edirsiniz. sözü asanlıqla tapa bilirsәn. Lakin qәdim
Bu o demәkdir ki, ensiklopediyalarda ensiklopediyaların müәlliflәri kitablarına
bütün vacib mövzular barәdә informasi- saldıqları sözlәri ürәklәri istәyәn kimi
yanın toplandığını bilirsiniz. “Ensiklope- düzürdülәr. Mәsәlәn, orta әsrlәrә mәxsus
diya” sözü Yunanıstanda yaranıb vә mәnası olan bir ensiklopediyanın müәllifi kitabını
“bütün hәyati vәziyyәtlәr üçün tәlimat” Tanrı vә onun mәlәklәri barәdә söhbәtlә
başlayıb әtirlәr vә qoxuların, rәnglәrin, 36
demәkdir. Bu sözü ingilis dilinә ilk dәfә növ yumurtanın şәrhi ilә bitirmişdi.
ser Tomas Eliot 1538-ci ildә daxil edib vә
onu “bütün bәlli elmlәr vә fәnlәri izah Bizim әlimizә yetişәn әn qәdim ensik-
edәn kitab” kimi şәrh edib. lopediya eramızdan әvvәl 1-ci әsrdә Ro-
mada, Plini tәrәfindәn yazılmışdı. Onun
adı “Tәbii tarix” idi. Kitabın 37 cildindә
20 000-dәn artıq mәqalә vardı. Plini 450-
dәn çox müәllifdәn sitat gәtirirdi. Bu kitabı
o qәdәr qiymәtli sayırdılar ki, 1536-cı ilәdәk
43 dәfә çap etmişdilәr!
Ən böyük ensiklopediya isә çinlilәrin
üçüncü ensiklopediyası idi. 1723-cü ildә
dünyasını dәyişәn, Tsin sülalәsindәn Kansi
adlı Çin imperatoru, bu kitabın hazır-
lanması barәdә әmr vermişdi. Kitab nә az,
nә azacıq, düz 5020 cilddәn ibarәt idi!
Sözlәrin әli a sırasıyla yerlәşdirildiyi
ilk ensiklopediyanı isә ingilis keşişi Con
Harris tәrtib etmişdi. Kitab 1704-cü ildә
işıq üzü görmüşdü, adı “Elm vә İncәsәnәt
üzrә Universal İngilis Lüğәti” idi.
Fransada 1743-cü ildә adı “Ensiklopedi”
olan daha bir ensiklopediyanın nәşrinә
başlandı. Onun mәqalәlәri üzәrindә o
zamanın Volter, Russo, Didro kimi
mütәfәkkirlәri işlәyirdi vә bu kitabın
başqalarından fәrqi dә mәhz onda idi.
“Britanika Ensiklopediyası, yaxud
İncәsәnәt vә Elm Lüğәti” ilk dәfә
Şotlandiyada, 1768-ci ildә çap olundu.
1911-ci ildәn onu Birlәşmiş Ştatlarda da
dәrc etmәyә başladılar.
