Page 83 - alberto moravia_Макет 1

Çoçara

olurlar. Ağıllılar isә… bir sözlә, hәr şeyi tәrsinә elәyirlәr,
vәssalam. İndiki zәmanәdә axmaqlar qırılır, ağıllılar isә xilas
olurlar. Axmaqlar istәr-istәmәz daha kütbeyin olur, ağıllılar
isә daha da ağıllanır. Mәsәldә deyildiyi kimi: canlı eşşәk ölü
hәkimdәn yaxşıdır, yaxud sabahkı toyuqdansa, bugünkü
yumurta yaxşıdır. Bir ifadә dә var: yalnız qorxaqlar verdiyi
sözә әmәl elәyir. Artıq bu dünyada axmaqlara yer yoxdur, heç
kәs özünә rәva görmәmәlidir ki, onu axmaq yerinә qoysunlar.
Bircә gün dә olsa, ağıllı olmaq lazımdır, çox ağıllı, hәtta
müdrik olmalıyıq. Çünki çәtin vaxtdır, kimәsә barmağını
versәn, dartıb qolunu qopardar. Yazıq Mussolininin başına
gәlәnlәri gördünüz dә… Fransada barmaq boyda müharibә
elәmәk istәdi, ancaq qolundan oldu, bütün dünyanı özünә
qarşı qaldırdı. İndi quru yerdә qalıb, heç nәyi yoxdur, ona
görә özü dә istәmәdәn, axmaq yerindә qalıb. Halbuki hәmişә
ağıllı olmaq istәyib. İnanın mәnә, hökumәtlәr gәldi-gedәrdi,
onlar bir-biri ilә dalaşır-vuruşur, sadә insanların dәrisini
soyurlar. Sonra da barışıb, yenә öz bildiklәrini elәyirlәr.
Dәyişmәyәn, dәyәrli bir şey varsa – o da ticarәtdir. Alman,
ingilis vә ya rus, kim gәlirsә-gәlsin, fәrqi yoxdur, bizim әn
vacib işimiz alverdir, alver yaxşıdırsa, demәli, hәr şey yaxşıdır.
Deyәsәn, bu nitqi irad elәmәk üçün Filippo xeyli әmәk
sәrf etmәli olmuşdu – yazığın alnı da, gicgahları da tәr
damcıları ilә örtülmüşdü. Sözünü qurtarıb, araq stәkanını
başına çәkdi, dәsmalla üzünün tәrini sildi. Әtrafına toplaşmış
qaçqınlar ona yarınmaq üçün dәridәn-qabıqdan çıxır, hәr
sözünü alqışlayırdılar. Onları başa düşmәk çәtin deyildi – bu
yaltaq dәlәduzlar Filipponun hesabına yeyib-içirdilәr.
– Yaşasın Filippo! Yaşasın ticarәt! – onlardan biri qışqırdı.
– Düz deyirsәn, Filippo, – o birisi gülә-gülә dedi, – alver
alverdir: gör son vaxtlar nә qәdәr hadisәlәr olub, amma şıdırğı
alver gedir, sәnin işlәrin dә pis deyil. Elә deyilmi, Filippo?
Üçüncü qaçqın hәr şeyi bilәn sәriştәli adam әdasıyla sözә
qarışdı:

83