Page 273 - alberto moravia_Макет 1

Çoçara

lәn mişdi. Bombanın düşdüyü yerdә böyük bir çuxur әmәlә
gәlmişdi, buradan nәm torpaq qoxusu gәlirdi, kökündәn
qopmuş otlar artıq soluxmuşdu, çuxurun dibindә isә sarıya
çalan gölmәçә әmәlә gәlmişdi. Belәcә, yenidәn evsiz-eşiksiz
qaldıq, әn pisi dә o idi ki, çamadanlarımız da evin xarabalıqları
altında qalmışdı. Başımı itirmişdim, neylәyәcәyimi bilmirdim,
xarabalıqda oturub, gözümü yola zillәmişdim. Yanımızdan
әsgәrlәr vә qaçqınlar keçib gedirdi, amma heç kәs gözünün
ucuyla da olsa, bizә vә dağılmış evә baxmırdı: belә mәnzәrәlәri
görmәyә hamı öyrәşmişdi. Nәhayәt, bir kәndli ayaq saxlayıb,
bizimlә salamlaşdı. Yadıma düşdü ki, Sant-Yeufemiyadan
gәlib, әrzaq axtardığım günlәrdә Fondidә tanış olmuşduq. O
dedi ki, şәhәri bombalayan alman tәyyarәlәri olub, Fondidә
әlliyә yaxın adam ölüb; onlardan otuzu әsgәr, iyirmisi italyandır.
Kәndli bizә bir ailә haqqında danışdı: hәmin ailә, bizim kimi,
bir il dağlarda qalmış, müttәfiqlәr gәlәndәn sonra Fondiyә
enmişdi. Onlar da bizim kimi, yol kәnarındakı bir evә
yerlәşibmiş; bombardman zamanı qaldıqları ev yerlә yeksan
olub, әr, arvad vә dörd uşaq – hamısı qırılıb. Bu xәbәrә sakitcә
qulaq asdıq. Başqa vaxtlarda onun sözünü tez-tez kәsәrdik:
“İşә bax!”, “Ola bilmәz!”, “Yazıqlar!” deyәr, tәәssüflәnәrdik.
Amma indi heç ağzımı da açmaq istәmirdim. Sözün açığı, o
qәdәr zillәt çәkmişdik ki, artıq başqalarının müsibәti eynimizә
deyildi. Sonralar bu qәnaәtә gәldim ki, etinasızlıq – müharibәnin
doğurduğu әn dәhşәtli nәticәlәrdәn biridir: müharibә qәlblәrdәki
mәrhәmәt hissini öldürür, ürәklәri daşa döndәrir.
Bütün sәhәri xarabalıqda keçirdik, әmәlli-başlı keylәşmişdik,
özümüzü hәdsiz dәrәcәdә әzgin hiss edirdik. O qәdәr halsız
idik ki, elә bil başımızdan vurub keylәşdirmişdilәr, yanımızdan
ötüb-keçәn әsgәrlәrin vә kәndlilәrin suallarına belә cavab ver-
mirdik. Yadımdadır, amerikalı bir әsgәr Rozettanın kirimişcә,
hәrәkәtsiz oturduğunu görüb, onunla danışmaq istәdi. Rozetta
isә әsgәrin üzünә zillәnib susurdu. Әsgәr әvvәl ingilis, sonra

273