Page 191 - alberto moravia_Макет 1

Çoçara

bütün vasitәlәrdәn istifadә edib, onları zәrәrsizlәşdirmәyә
çalışardın; hiylә işlәdәrdin, ya da başqa yola әl atardın. Hәr
halda, onlara nәyisә başa salmaq, onlarla dil tapmaq ağlından
keçmәzdi. Nasistlәr dә onlar kimidir. Onlar özlәrini vәhşi
heyvan kimi aparır, insan qanunlarına tabe olmurlar, ona görә
dә onlarla necә istәsәn, davrana bilәrsәn. Tәhsil görmüş hәmin
ingilis zabiti kimi, sәn dә Danteni oxumamısan. Oxusaydın,
Dantenin bәzi kәlamlarından xәbәrin olardı. Mәsәlәn, Dante
belә deyir: “Onunla әclaf kimi davranmaq şәrәf idi”.
Xahiş etdim ki, Dantenin bu sözlәrini izah etsin. Dedi ki,
nasist kimilәrinә yalan danışmaq, onlara xәyanәt etmәk –
bәşәriyyәtә qarşı böyük lütfkarlıq göstәrmәk demәkdir, Dante
bunu demәk istәyir; nasistlәr heç buna da layiq deyil. Etiraz
etdim, dedim ki, nasistlәrin arasında da yaxşıları ola bilәr, bu
iki nәfәrin pis adam olduğunu o, haradan bilir? Cavabında
Mikele güldü:
– Yaxşı vә ya pis adamdan söhbәt getmir. Onlar öz arvad-
uşağı üçün yaxşı ola bilәrlәr, amma canavarlar vә ilanlar da öz
balaları ilә yaxşı davranır. Başqa insanlar üçünsә, yәni sәn,
mәn, Rozetta, bütün bu qaçqınlar vә kәndlilәr üçün onlar
cәhәnnәm zәbanilәridir.
– Niyә axı?
– Niyә? – o, birdәqiqәlik sükutdan sonra dillәndi. Çünki
onlar şәrin xeyir olduğuna inanırlar. Odur ki, şәr işlәr görür,
bunun xeyir әmәl olduğunu düşünürlәr. Onlara elә gәlir ki,
bununla öz borclarından çıxırlar, böyük işlәr görürlәr.
Doğrusu, Mikelenin sözlәrini yaxşı başa düşmәdiyim üçün
bir qәdәr karıxdım, amma Mikele artıq mәndәn cavab
gözlәmәdәn sözünә davam etdi:
– Hә, elәdir: nasizm – şәr qüvvәlәrlә borc hissinin
çulğaşmasıdır.
Yumşaqtәbiәtli Mikelenin bu qәdәr sәrt fikirlәr sәslәndirmәsi
mәnә qәribә gәlirdi.

191