Page 161 - alberto moravia_Макет 1

Çoçara

– Yazığım gәlir, amma onlardan әvvәl başqaları da öz ev-
eşiyini itirib, – o, cavab verdi. – Sәnә demişdim, Çezira, bu
gün mәn, sabah sәn. İngilislәrin, fransızların, rusların evlәri
bombalananda, bunlar çәpik çalırdılar; indi onların öz evlәrini
bombalayırlar. Bәs әdalәt necә olur? Rozetta, bax sәn inanclı
adamsan, mәgәr bütün bunlar Tanrının iradәsi ilә baş vermir?
Rozetta, hәmişә dindәn söhbәt düşәndә olduğu kimi, bu
dәfә dә cavab vermәdi vә söhbәt bununla da tamamlandı.
Birinci bombardmandan sonra qaçqınlar vadiyә axışdı,
onlar hәr şeyi öz gözlәri ilә görmәk istәyirdilәr. Demәk olar,
qaçqınların hamısı şad-xürrәm qayıtdı – çoxunun evi zәrәr
görmәmişdi, heç dә hәr şey yuxarıdan göründüyü kimi bәrbad
vәziyyәtdә deyilmiş. Düzdür, bir neçә adam hәlak olmuşdu.
Bunlardan biri şәhәr kәnarındakı xaraba evdә yatan dilәnçi,
digәri isә, tәsadüfә bax, Konçettagildә bizi tüfәnglә hәdәlәyәn
“Meymun” lәqәbli hәmin faşist idi. Meymun yaşadığı kimi dә
öldü: o, sәhәr tezdәn havanın xoş olduğunu görәrәk Fondiyә
yollanıb, burada xırdavat malları mağazasının qapısını sındırıb,
әlinә keçәni toplamağa başlayıb; elә bu vaxt bomba düz
mağazanın üstünә düşüb; onun meyitini elә oradaca, yerә
dağılmış şәridlәrin, düymәlәrin arasında tapıblar. Ölәndә belә,
götürdüyü әşyaları әlindәn buraxmayıb. Rozettaya dedim:
– Onun kimilәr ölürsә, yaşasın müharibә.
Amma qızımın gözlәrinin yaşardığını görüb tәәccüblәndim.
– Elә demә, ana… – Rozetta dedi, – yazıq adam idi.
Axşam Rozetta qәlbi әynindәki köynәkdәn dә qara olan
hәmin faşist üçün dua da oxudu.
Yadımdan çıxmamış deyim ki, hәmin günlәrdә Tommazino
da canını tapşırdı. Onun necә, nәdәn öldüyünü bilirdim, çünki
ölümünә sәbәb olan hadisә baş verәndә özüm dә oradaydım.
Nә qarlı-yağışlı, nә dә soyuq havalarda öz alverindәn qalmayan
Tommazino kәndlilәrdәn, almanlardan vә italyan faşistlәrdәn
әrzaq alır, gәtirib qaçqınlara satırdı. Onda әrzaq qәhәtә çәkil -
miş di, amma o, yenә dә duz, tәnbәki, portağal, yumurta alıb-

161