Page 113 - alberto moravia_Макет 1

Çoçara

boş-boşuna dәstәklәmәz – axı, hәr halda, qәzetçilәr bizim
kimi avam, heç nәdәn başı çıxmayan sadә adamlardan çox
bilir. Birdәn-birә qәzetlәrin “ağ” adlandırdığı şeylәrә Mikelenin
“qara” demәsi, son iyirmi ildә İtaliyada görülәn işlәrin düzgün
olmadığını, yaxşılığa doğru heç nәyin dәyişmәdiyini iddia
etmәsi mәni çaşbaş salmışdı. Bir sözlә, Mikelenin sözlәrindәn
belә çıxırdı ki, Mussolininin özü dә, nazirlәri dә, onu dәstәklәyәn
siyasi xadimlәr vә vәzifәli şәxslәr dә – hamısı quldurdur. Elә
belә dә dedi: quldur! Bu barәdә әminliklә, sakit vә etinasız
danışması mәni karıxdırmışdı, söz tapıb deyә bilmirdim.
Hәmişә eşitmişdim ki, Mussolini, әn azından, dahidir; onun
nazirlәrinin әvәzi yoxdur, faşist tәşkilatlarının katiblәri ağıllı,
tәdbirli, böyük adamlardır, nisbәtәn aşağı vәzifәli faşistlәr
onların buyruğuna gözüyumulu әmәl etmәlidir. İndi birdәn-
birә Mikele bu mükәmmәl sistemi alt-üst edir vә mәlum olur
ki, istisnasız olaraq, onların hamısı quldurdur. Öz-özümdәn
soruşurdum: bu fikirlәr onun başında necә yaranıb. İtaliya
döyüş meydanlarında uduzmağa başlayandan sonra çox adamın
fikri dәyişmişdi, amma mәnә elә gәlirdi ki, Mikele hәmişә bu
fikirdә olub, elә bu fikirlәrlә doğulub. Bu, uşaqların bitkilәrә,
heyvanlara, insanlara ad qoyması kimi tәbii, sadә fikirlәr idi:
burada hәr şeyә, hәr kәsә qarşı köhnә, sәrt, qәribә bir inamsızlıq
vardı. Tәәccüblüsü o idi ki, onun vur-tut iyirmi beş yaşı vardı,
belә deyәk, hәyatında faşizmdәn savayı, heç nә görmәmişdi,
onu faşistlәr böyüdüb tәrbiyә vermişdilәr vә mәntiqlә o ya
faşist olmalıydı, ya da onları bu qәdәr әminliklә tәnqid
etmәmәliydi. İstәnilәn halda, faşistlәrin hakimiyyәti dövründә
böyüyәn Mikele onları yaş yuyub, quru sәrirdi. Elә fikirlәşә
bilәrsiniz ki, onun almanlara qarşı öz haqq-hesabı varmış, axı
әn yaxşı hökumәt belә insanı incidib-küsdürә bilәr; Mikele dә
acığa düşüb әtrafda hәr şeyin pis olduğunu iddia edirmiş.
Ancaq mәn Mikeleylә tez-tez bir yerdә vaxt keçirdiyim üçün
dәqiq bilirdim ki, onun şәxsi hәyatında heç bir pis hadisә baş

113