Page 659 - "Azərbaycan ədəbiyyatı antologiyası" (Proza)
P. 659
xri Uüurlu
nib hәr gün mәni mәktәbdәn evә ötürmәyә başladı. Yolumuz bağdan keçirdi 659
deyә, arxayın danışa bilirdik. O bağdakı ağaclar şahiddi, yazıq bircә yol da
sәnin qaranca daş atmadı, üstәlik, mәnә sәndәn muğayat olmağı tapşırardı.
Әmin oğlanları da bizi elә bağda güdürmüşlәr, özü dә necә gizlәnirdilәrsә,
bircә yol da üz-üzә gәlmәdik. Bilmirәm, gizlәnmәyәni güdmәkdә, qorunma-
yanı öldürmәkdә nә qoçaqlıq tapmışdılar...
– O, sәni alsaydı, yenә özünә sevgili axtaracaqdın?
– Gördünmü almadı, dilimlә dedim, yenә almadı. Elәsi qızları sevәr,
ancaq almaz.
– Mәryәmin oğlu da Xanoğlanın qızını sevdiyindәn almadı?
– Yox, mәn bilәn, qız özü onun dәrdindәn ölürmüş. Mәryәmin oğlu da
qızın istәyini özündәn yayındırıb öz bildiklәrinә tuşudurmuş, ona
keçmişdәn, gәlәcәkdәn, özgә dünyalardan danışırmış, öz kitablarını bir-bir
qıza da oxudub sonra dolaşıq yerlәrini çözәlәyirmiş. Qız da onun göstәrdiyi
qayğını ayrı yana yozub, bir gün dә dözmәyib soruşub, bәs bizә haçan elçi
göndәrәcәksәn, kәnddә dillәrә düşmüşük... Bundan sonra Mәryәmin oğlu
qıza, Xanoğlanın böyük gәdәsindәn eşitdiyin o sözlәri deyib.
– Xanoğlanın qızını alsaydı, yetim ağ günә çıxardı, Mәryәmin dә üzü
gülәrdi... Bәlkә, yazıq kişilikdәn düşübmüş, demәyә utanırmış?
– Şәhәrә oxumağa gedәndәn sonra pozğunluqda ad çıxarıbmış,
deyirmiş bu şәhәrdә nә qәdәr gözәl qız var, hamısı mәnim olmalıdı.
Görkәmi gözәlidi axı anası ölmüşün... Mәryәm şәhәrә gedib yanında qa-
landan sonra bir az özünü yığışdırıb. Bir gün dә, anası deyirdi, kitablarını
yanına yığıb qırx gün evdәn çıxmadı. Oxudu, oxudu, oxudu... oxuyub qur-
tarandan sonra dәyişib oldu ayrı adam... Yazıq Mәryәm yanında
evlәnmәkdәn söz saldıqca, subay-әrgәn qızları sadaladıqca elә hey deyirdi
darıxma, ana, öz istәdiyim var, gün gәlәr, sәni sevindirәrәm.
– Kimmiş istәdiyi?
– Bilmirәm.
– Gözünün içinә kimi yalan deyirmiş, istәdiyi-zadı olmayıb onun.
Belәsini yaxşı tanıyıram, qızların gözü üstündәn çәkilmәsin deyә evlәnmәz,
hamıda gözü olduğundan heç kimә yaxın durmaz, axırda da hamıdan әli
üzülәr, tәk qalar. O da belәydi, yadından çıxıb?..
– Yox, mәn bilәn, o, Xanoğlanın qızını atmayıb, qıza iki yol göstәrib –
özünün getdiyi yolu, bir dә getmәdiyi yolu.
– Bәlkә, o da sәni atanda sәnә yol göstәrirmiş, hә? Danış görüm, o nә
deyib atmışdı sәni atanda? Danış, danış, onsuz da o zamandan çox keçib,
cavanlıq sirlәrinin saxlanma müddәti çoxdan bitib.
nib hәr gün mәni mәktәbdәn evә ötürmәyә başladı. Yolumuz bağdan keçirdi 659
deyә, arxayın danışa bilirdik. O bağdakı ağaclar şahiddi, yazıq bircә yol da
sәnin qaranca daş atmadı, üstәlik, mәnә sәndәn muğayat olmağı tapşırardı.
Әmin oğlanları da bizi elә bağda güdürmüşlәr, özü dә necә gizlәnirdilәrsә,
bircә yol da üz-üzә gәlmәdik. Bilmirәm, gizlәnmәyәni güdmәkdә, qorunma-
yanı öldürmәkdә nә qoçaqlıq tapmışdılar...
– O, sәni alsaydı, yenә özünә sevgili axtaracaqdın?
– Gördünmü almadı, dilimlә dedim, yenә almadı. Elәsi qızları sevәr,
ancaq almaz.
– Mәryәmin oğlu da Xanoğlanın qızını sevdiyindәn almadı?
– Yox, mәn bilәn, qız özü onun dәrdindәn ölürmüş. Mәryәmin oğlu da
qızın istәyini özündәn yayındırıb öz bildiklәrinә tuşudurmuş, ona
keçmişdәn, gәlәcәkdәn, özgә dünyalardan danışırmış, öz kitablarını bir-bir
qıza da oxudub sonra dolaşıq yerlәrini çözәlәyirmiş. Qız da onun göstәrdiyi
qayğını ayrı yana yozub, bir gün dә dözmәyib soruşub, bәs bizә haçan elçi
göndәrәcәksәn, kәnddә dillәrә düşmüşük... Bundan sonra Mәryәmin oğlu
qıza, Xanoğlanın böyük gәdәsindәn eşitdiyin o sözlәri deyib.
– Xanoğlanın qızını alsaydı, yetim ağ günә çıxardı, Mәryәmin dә üzü
gülәrdi... Bәlkә, yazıq kişilikdәn düşübmüş, demәyә utanırmış?
– Şәhәrә oxumağa gedәndәn sonra pozğunluqda ad çıxarıbmış,
deyirmiş bu şәhәrdә nә qәdәr gözәl qız var, hamısı mәnim olmalıdı.
Görkәmi gözәlidi axı anası ölmüşün... Mәryәm şәhәrә gedib yanında qa-
landan sonra bir az özünü yığışdırıb. Bir gün dә, anası deyirdi, kitablarını
yanına yığıb qırx gün evdәn çıxmadı. Oxudu, oxudu, oxudu... oxuyub qur-
tarandan sonra dәyişib oldu ayrı adam... Yazıq Mәryәm yanında
evlәnmәkdәn söz saldıqca, subay-әrgәn qızları sadaladıqca elә hey deyirdi
darıxma, ana, öz istәdiyim var, gün gәlәr, sәni sevindirәrәm.
– Kimmiş istәdiyi?
– Bilmirәm.
– Gözünün içinә kimi yalan deyirmiş, istәdiyi-zadı olmayıb onun.
Belәsini yaxşı tanıyıram, qızların gözü üstündәn çәkilmәsin deyә evlәnmәz,
hamıda gözü olduğundan heç kimә yaxın durmaz, axırda da hamıdan әli
üzülәr, tәk qalar. O da belәydi, yadından çıxıb?..
– Yox, mәn bilәn, o, Xanoğlanın qızını atmayıb, qıza iki yol göstәrib –
özünün getdiyi yolu, bir dә getmәdiyi yolu.
– Bәlkә, o da sәni atanda sәnә yol göstәrirmiş, hә? Danış görüm, o nә
deyib atmışdı sәni atanda? Danış, danış, onsuz da o zamandan çox keçib,
cavanlıq sirlәrinin saxlanma müddәti çoxdan bitib.
