Page 662 - "Azərbaycan ədəbiyyatı antologiyası" (Proza)
P. 662
Azÿrbaycan ÿdÿbiyyatû antologiyasû
duzuna çәkilmir, yerlә göyün arasında pusqu qurub yer üzünә yenmәyә bir
can güdür, yenib, yarımçıq qalan ömrünü başa vuranacan, ta öz әcәlinә
yetişәnәcәn bir dә yaşayır. Deyirdi bu quruluş adamların yamanlığını puça
çıxartmaqdan ötrü belә qurulub... Hә, belә deyirdi, özü dә baxırdın
öldürülәcәyini lap ovcunun içi kimi bilir, ancaq qorxub-elәmir. Elә bil
qorxmağı anadangәlmә bacarmırdı. Sağlam adama mәdәnin nә tәhәr
qıcqırdığını, başın nә sayaq ağrıdığını qandıra bilәrdin, ancaq ona
tәhlükәnin, qorunmağın nә olduğunu, nәyә gәrәk olduğunu anlada
bilmәzdin. Hәrdәn mәnә elә gәlirdi, bu da bir xәstәlikdi.
– Xәstәlik olmayanda bәs nәdi! Qorxu adamı çox yamanlıqdan, çox
bәdbәxtlikdәn qoruyar. Bax, onun qorxusu olsaydı, özgәnin arvadıyla, tәzә
gәlinlә kәndin ortasında әl-әlә gәzib camaatı öz üstünә qaldırmazdı, özünü
dә, әmim uşaqlarını da, düşgün anasını da, bizi dә bәdbәxt elәmәzdi – çox
662 da sәn özün onu görüşә çağırmışdın! Az qalmışdı sәni dә özüylә
apara.Yadından çıxıb, sәni nә zülümlә yaşamağa qaytardıq? Hәkimlәr
dalınca düz o dünyanın qapısınacan getdilәr...
– Özümә qayıdanda başımda yaranan birinci fikir bu oldu: lap yaxın
vaxtlarda o, yer üzünә qayıdacaq, hardasa yenidәn doğulacaq. Mәn dünyanı
qarış-qarış gәzib, filan ilin filan aylarında doğulan oğlan uşaqlarının üzünә
baxa-baxa onu taparam, qara dәrinin, sarı dәrinin altında da onu tanıyaram!..
Fikirdәn beynim işıqlandı, bir az dinclik tapdım. Özümә söz verdim: canım
bәrkiyәn kimi buralardan ilim-ilim itәcәm, ömrümә bir gün dә qalsa, onu
tapıb sonra köçümü tutacam; çәtinә düşsәm, qәzetlәrdә elan verәcәm, şәkil-
lәrini yayacam, şamanları, kahinlәri, cadugәrlәri kömәyә cağıracam... Elә
bu xәyalla dirilib yataqdan qalxdım, iştaham açıldı, qız-gәlinә qoşuldum,
üzüm güldü. Mәryәm onda boyluydu, yetirmişdi, deyirdilәr bu gün-
sabahlıqdı. Bir gün dә xәbәr çıxdı bәs Mәryәmin oğlu olub. Qonşulara
qoşulub mәn dә Mәryәmә gözaydınlığı vermәyә getdim... Körpәnin üzünә
baxan kimi onu tanıdım: özüydü, Mәryәmin daxmasında dünyaya
qayıtmışdı! Uşağa baxdım, ağladım, baxdıqca ağladım, canımın suyu qu-
ruyanacan, gövdәm cadar-cadar olanacan ağladım... Arvadlar mәnim
ağlamağımı özgә yana yozdular. Belәcә, kәnd onun qırxına axışıb ehsanını
yeyәndә mәn onu Mәryәmin daxmasında diri tapdım...
***
Mәryәmin evi sarıdan ağlaşma sәsi gәlirdi.
– Neçә il keçib o vaxtdan?
– Otuz üç il.
duzuna çәkilmir, yerlә göyün arasında pusqu qurub yer üzünә yenmәyә bir
can güdür, yenib, yarımçıq qalan ömrünü başa vuranacan, ta öz әcәlinә
yetişәnәcәn bir dә yaşayır. Deyirdi bu quruluş adamların yamanlığını puça
çıxartmaqdan ötrü belә qurulub... Hә, belә deyirdi, özü dә baxırdın
öldürülәcәyini lap ovcunun içi kimi bilir, ancaq qorxub-elәmir. Elә bil
qorxmağı anadangәlmә bacarmırdı. Sağlam adama mәdәnin nә tәhәr
qıcqırdığını, başın nә sayaq ağrıdığını qandıra bilәrdin, ancaq ona
tәhlükәnin, qorunmağın nә olduğunu, nәyә gәrәk olduğunu anlada
bilmәzdin. Hәrdәn mәnә elә gәlirdi, bu da bir xәstәlikdi.
– Xәstәlik olmayanda bәs nәdi! Qorxu adamı çox yamanlıqdan, çox
bәdbәxtlikdәn qoruyar. Bax, onun qorxusu olsaydı, özgәnin arvadıyla, tәzә
gәlinlә kәndin ortasında әl-әlә gәzib camaatı öz üstünә qaldırmazdı, özünü
dә, әmim uşaqlarını da, düşgün anasını da, bizi dә bәdbәxt elәmәzdi – çox
662 da sәn özün onu görüşә çağırmışdın! Az qalmışdı sәni dә özüylә
apara.Yadından çıxıb, sәni nә zülümlә yaşamağa qaytardıq? Hәkimlәr
dalınca düz o dünyanın qapısınacan getdilәr...
– Özümә qayıdanda başımda yaranan birinci fikir bu oldu: lap yaxın
vaxtlarda o, yer üzünә qayıdacaq, hardasa yenidәn doğulacaq. Mәn dünyanı
qarış-qarış gәzib, filan ilin filan aylarında doğulan oğlan uşaqlarının üzünә
baxa-baxa onu taparam, qara dәrinin, sarı dәrinin altında da onu tanıyaram!..
Fikirdәn beynim işıqlandı, bir az dinclik tapdım. Özümә söz verdim: canım
bәrkiyәn kimi buralardan ilim-ilim itәcәm, ömrümә bir gün dә qalsa, onu
tapıb sonra köçümü tutacam; çәtinә düşsәm, qәzetlәrdә elan verәcәm, şәkil-
lәrini yayacam, şamanları, kahinlәri, cadugәrlәri kömәyә cağıracam... Elә
bu xәyalla dirilib yataqdan qalxdım, iştaham açıldı, qız-gәlinә qoşuldum,
üzüm güldü. Mәryәm onda boyluydu, yetirmişdi, deyirdilәr bu gün-
sabahlıqdı. Bir gün dә xәbәr çıxdı bәs Mәryәmin oğlu olub. Qonşulara
qoşulub mәn dә Mәryәmә gözaydınlığı vermәyә getdim... Körpәnin üzünә
baxan kimi onu tanıdım: özüydü, Mәryәmin daxmasında dünyaya
qayıtmışdı! Uşağa baxdım, ağladım, baxdıqca ağladım, canımın suyu qu-
ruyanacan, gövdәm cadar-cadar olanacan ağladım... Arvadlar mәnim
ağlamağımı özgә yana yozdular. Belәcә, kәnd onun qırxına axışıb ehsanını
yeyәndә mәn onu Mәryәmin daxmasında diri tapdım...
***
Mәryәmin evi sarıdan ağlaşma sәsi gәlirdi.
– Neçә il keçib o vaxtdan?
– Otuz üç il.
