Page 19 - "Azərbaycan ədəbiyyatı antologiyası" (Proza)
P. 19
maéûl áÿy Qutqàøûnlû
qapıdan girdi vә bacısını öpmәk üçün qollarını açdı. Hәr ikisi Sәadәtә 19
verilәcәk cehizdәn danışmağa başladılar. Cehiz isә bir yataq otağının
avadanlığından, qızıl vә gümüş ilә tikilmiş bir neçә şeydәn vә toya gәlәnlәrә
hәdiyyә etmәk üçün bir neçә silah zinәtlәrindәn ibarәt idi. Lakin bu qәdәr
tәlaş artıq idi. Sәadәtin cehizә ehtiyacı yox idi, çünki o, әrinә yeni bir hәyat,
tükәnmәz bir sәadәt, tәrifәgәlmәz bir zövq aparacaqdı. O gözәlliyә malik
olmayan qızlar da bundan artıq cehiz aparmırdılar. Qafqazın cәnub
tәrәflәrindә kişilәr cehiz gәtirmәyә, qadın isә itaәt etmәyә borcludur. Tutu
xanım bacısı ilә gәlәcәk toydan bәhs edәrәk әtirli çay vә şirin qoğal
hazırlayıb Sәadәti gözlәyirdilәr. Birdәn Şamah özünü itirmiş halda qapını
açıb Tutu xanıma Sәadәtdәn bir mәktub uzatdı. Tutu xanım mәktubu açıb
bu sözlәri oxudu: “Mehriban anacan! Әgәr mәn sizin yanınızda günahkar
olmasaydım, özümü әn xoşbәxt adam sayardım. Lakin, әfsus, mәn özümü
әn bәdbәxt bir qız hesab etmәyә mәcburam. Dizlәrinizi qucaqlayaraq, mәni
bağışlamanızı xahiş edirәm. Mәnim başıma gәlәn qәzanı sizә hekayә etmәyә
Şamaha icazә vermәnizi rica edirәm”.
Vәfalı sirdaş Şamah iki gәncin bir-birinә olan mәhәbbәtini, onların
görüşmәsini vә daim bәrabәr yaşayacaqlarına and içdiklәrini müfәssәl
hekayә etdikdәn sonra Tutu xanım son dәrәcә mәyus oldu. Bacısı isә öz
bacısı qızının mәşhur xana әrә getmәsini istәdiyindәn, Tutu xanımı danlayıb
daha da acıqlandırdı.
Hәr ikisi Sәadәtin otağına getdilәr. Sәadәt anasını görcәk özünü onun
ayaqlarına döşәdi. Gәnc qızın iztirabı, rәnginin solğunluğu vә qorxuya düş-
mәsi Tutu xanımı yola gәtirmәyә sәbәb oldu. Mәhәbbәt, Tutu xanımın bu
tәk qızına olan hiddәtinә qәlәbә çaldı.
Qızını bağrına basıb var qüvvәsilә toyun pozulmasına çalışacağına söz
verdi. Bu qısa sözlәr Sәadәtә kifayәt idi, çünki anası ona bu sözü verdikdәn
sonra ona heç bir şey çәtin vә qeyri-mümkün görünmürdü. Anasının әllәrini
öpmәyә başladı. Onlar yenicә sakit olub çәtin mәsәlәnin hәlli üçün münasib
bir yol axtarırdılar ki, birdәn hәrәmxana nökәri daxil olub Әsgәr ağanın
әmisinin xanıma özünü tәqdim etmәk arzusunda olduğunu xәbәr verdi. Bu
adı eşidәn Sәadәt onun nә mәqsәdlә gәldiyini bilәrәk, yenidәn iztiraba
düşdü.
Anası da iztirab içindә nәcabәtli qonaqdan bugünlük üzr istәnilmәsini
vә ertәsi gün tәşrif gәtirmәlәrinin rica edilmәsini hәrәmxana nökәrinә әmr
etdi. Tutu xanım vә bacısı bir neçә saat Sәadәtin yanında qalıb ona tәsәlli
vermәyә vә Kazım xanın oğlu üçün onun rәyini әlә gәtirmәyә çalışdılarsa
da, bir şey çıxmadı. Nәhayәt, axşam onlar oradan çıxıb Әsgәr ağanın
elçisinә nә cavab verәcәklәrini düşünmәyә başladılar.
Ey mәnim әziz vә mehriban dostum, siz ki mәnim başıma bu balaca
Asiya hekayәsini yazmaq fikrini saldınız, siz ki bu qәdәr lütf ilә mәnim sәrf-
qapıdan girdi vә bacısını öpmәk üçün qollarını açdı. Hәr ikisi Sәadәtә 19
verilәcәk cehizdәn danışmağa başladılar. Cehiz isә bir yataq otağının
avadanlığından, qızıl vә gümüş ilә tikilmiş bir neçә şeydәn vә toya gәlәnlәrә
hәdiyyә etmәk üçün bir neçә silah zinәtlәrindәn ibarәt idi. Lakin bu qәdәr
tәlaş artıq idi. Sәadәtin cehizә ehtiyacı yox idi, çünki o, әrinә yeni bir hәyat,
tükәnmәz bir sәadәt, tәrifәgәlmәz bir zövq aparacaqdı. O gözәlliyә malik
olmayan qızlar da bundan artıq cehiz aparmırdılar. Qafqazın cәnub
tәrәflәrindә kişilәr cehiz gәtirmәyә, qadın isә itaәt etmәyә borcludur. Tutu
xanım bacısı ilә gәlәcәk toydan bәhs edәrәk әtirli çay vә şirin qoğal
hazırlayıb Sәadәti gözlәyirdilәr. Birdәn Şamah özünü itirmiş halda qapını
açıb Tutu xanıma Sәadәtdәn bir mәktub uzatdı. Tutu xanım mәktubu açıb
bu sözlәri oxudu: “Mehriban anacan! Әgәr mәn sizin yanınızda günahkar
olmasaydım, özümü әn xoşbәxt adam sayardım. Lakin, әfsus, mәn özümü
әn bәdbәxt bir qız hesab etmәyә mәcburam. Dizlәrinizi qucaqlayaraq, mәni
bağışlamanızı xahiş edirәm. Mәnim başıma gәlәn qәzanı sizә hekayә etmәyә
Şamaha icazә vermәnizi rica edirәm”.
Vәfalı sirdaş Şamah iki gәncin bir-birinә olan mәhәbbәtini, onların
görüşmәsini vә daim bәrabәr yaşayacaqlarına and içdiklәrini müfәssәl
hekayә etdikdәn sonra Tutu xanım son dәrәcә mәyus oldu. Bacısı isә öz
bacısı qızının mәşhur xana әrә getmәsini istәdiyindәn, Tutu xanımı danlayıb
daha da acıqlandırdı.
Hәr ikisi Sәadәtin otağına getdilәr. Sәadәt anasını görcәk özünü onun
ayaqlarına döşәdi. Gәnc qızın iztirabı, rәnginin solğunluğu vә qorxuya düş-
mәsi Tutu xanımı yola gәtirmәyә sәbәb oldu. Mәhәbbәt, Tutu xanımın bu
tәk qızına olan hiddәtinә qәlәbә çaldı.
Qızını bağrına basıb var qüvvәsilә toyun pozulmasına çalışacağına söz
verdi. Bu qısa sözlәr Sәadәtә kifayәt idi, çünki anası ona bu sözü verdikdәn
sonra ona heç bir şey çәtin vә qeyri-mümkün görünmürdü. Anasının әllәrini
öpmәyә başladı. Onlar yenicә sakit olub çәtin mәsәlәnin hәlli üçün münasib
bir yol axtarırdılar ki, birdәn hәrәmxana nökәri daxil olub Әsgәr ağanın
әmisinin xanıma özünü tәqdim etmәk arzusunda olduğunu xәbәr verdi. Bu
adı eşidәn Sәadәt onun nә mәqsәdlә gәldiyini bilәrәk, yenidәn iztiraba
düşdü.
Anası da iztirab içindә nәcabәtli qonaqdan bugünlük üzr istәnilmәsini
vә ertәsi gün tәşrif gәtirmәlәrinin rica edilmәsini hәrәmxana nökәrinә әmr
etdi. Tutu xanım vә bacısı bir neçә saat Sәadәtin yanında qalıb ona tәsәlli
vermәyә vә Kazım xanın oğlu üçün onun rәyini әlә gәtirmәyә çalışdılarsa
da, bir şey çıxmadı. Nәhayәt, axşam onlar oradan çıxıb Әsgәr ağanın
elçisinә nә cavab verәcәklәrini düşünmәyә başladılar.
Ey mәnim әziz vә mehriban dostum, siz ki mәnim başıma bu balaca
Asiya hekayәsini yazmaq fikrini saldınız, siz ki bu qәdәr lütf ilә mәnim sәrf-
