Page 634 - design_Topcubashov_Full_Layout 1

İzahlar və şərhlər

birlәşdirilmәsi vә maariflәndirilmәsi işindә mühüm rol oynamışdı.
RMİ-nın siyasi partiyaya çevrilmәsi müәyyәn vaxt tәlәb etdi. Bu
prosesdә Birinci rus inqilabı mühüm rol oynadı. İttifaqın ilk qurultayı
1906-cı ildә Nijni-Novqorodda, ikinci qurultayı Peterburqda, üçüncü
qurultayı isә 1907-ci ildә yenә Nijni-Novqorodda keçirilmişdi. 1907–
1914-cü illәrdә Rusiyanın müsәlmanlar yaşayan müxtәlif yerlәrindә
RMİ-nın bir sıra tәdbirlәri baş tutmuşdu. Vaxt keçdikcә RMİ liberal-
mühafizәkar siyasi xadimlәrin yaratdığı siyasi qüvvәdәn liberal-
demokratik partiyaya çevrilmәyә başlamışdı. 1917-ci il Fevral
inqilabından sonra İttifaqın bir sıra xadimlәri ümumrusiya müsәlman
hәrәkatında aparıcı rol oynamağa başlamışdılar.
199 Qoca Әhmәrov – Troitsk şәhәr müsәlman xeyriyyә cәmiyyәtinin
sәdri Ә.Әhmәrovun atası nәzәrdә tutulur.
200 Muxtarov (Muxtarov İsxak) – Tomsk şәhәrindәn olan tatar
taciri.
201 Timkin Murtuza – Perm tatarı, zәngin tacir, hәmin dövrdә Permin
müsәlman xeyriyyә vә maarifçilik cәmiyyәtlәrinin fәal üzvü.
202 “Novıy Rus” (Новая Русь) – 1908–1912-ci illәrdә Peterburqda
nәşr olunan qәzet.
203 III Dövlәt Duması – 1907-ci il noyabrın 1-dәn 1912-ci il iyunun
634 9-na qәdәr fәaliyyәt göstәrmiş Rusiya imperiyasının nümayәndәli
qanunverici orqanı. İki әvvәlki duma ilә müqayisәdә qanunla müәyyәn
olunmuş müddәtdә – 5 il fәaliyyәt göstәrmişdi. Әsasәn, “sağçı”
qüvvәlәrdәn ibarәt olduğundan daha çox “mülkәdar duması” kimi
sәciyyәlәndirilmiş, Pyotr Stolıpinin yürütdüyü siyasәti dәstәklәmişdi.
204 Seydalin (Seydalin Djaxanşa, Canşa, Janşa, 1877–1923) –
sultan ailәsindәn olan qazax әsilzadәsi, andlı iclasçı, fәal müsәlman
ictimai xadimi vә maarifçi, hәmin vaxtda Troitsk dairә mәhkәmәsinin
üzvü.
205 Pobedintsev – söhbәtin kimin haqqında getdiyini müәyyәnlәşdirmәk
mümkün olmadı.
206 Qorbaçevski Nikolay Aleksandroviç (1860–1919) – hәkim, Ural
vilayәtinin Temir şәhәrindә fәaliyyәt göstәrәn dairә mәhkәmәsinin
üzvü.
207 Zakir Bikev (Biqiev, yaxud Biqeev Zakir, Muxammetzakir,
1870–1902) – din xadimi ailәsindәn çıxmış tatar yazıçısı, publisist.
“Böyük günahlar” (1890) romanında XIX әsrin sonlarındakı tatar
hәyatının geniş mәnzәrәsini yarada bilmişdi. Kazanda mәdrәsә tәhsili
aldıqdan sonra 1891–1902-ci illәrdә Rostov mәscidinin imamı