Page 623 - design_Topcubashov_Full_Layout 1

İzahlar və şərhlər

tarixindә ilk mәtbu orqan, ilk cari nәşr idi. Milli mәtbuatın sonrakı
inkişafında böyük rol oynamışdı.
84
“Ziya” – Sәid Әfәndi Ünsizadәnin redaktorluğu ilә 1879–1880-ci
vә 1882–1884-cü illәrdә Tiflis vә Şamaxıda nәşr olunan qәzet. Әvvәl
“Ziya”, sonra isә “Ziyayi-Qafqaziyyә” adı ilә çıxmışdı.
85 “Kәşkül” – Cәlal Әfәndi Ünsizadәnin redaktorluğu ilә
1883–1891-ci illәrdә Tiflisdә әvvәlcә mәcmuә, sonra isә qәzet kimi
çap olunan dövri nәşr. Әdәbi-ictimai baxımdan daha mütәrәqqi
xarakter daşıyırdı.
86
Ünsizadәlәr – XIX әsr Azәrbaycan mәtbuatı sahәsindә jurnalist,
naşir, redaktor, mәtbәә sahibi kimi fәaliyyәt göstәrmiş Sәid Ünsizadә
(1845–1903), Cәlal Әfәndi vә Kamal Ünsizadә qardaşları. Sonralar
hәr üçü Osmanlı imperiyasına köçüb, fәaliyyәtlәrini orada davam
etdirmişdilәr.
87 Çernyayevski Aleksey Osipoviç (1840–1894) – pedaqoq, müәllim
Sәfәrәlibәy Vәlibәyovla birlikdә ibtidai mәktәblәr üçün ikihissәli
“Vәtәn dili” (1888) dәrsliyini hazırlamışdı. 1890-cı illәrdә Azәrbaycan
türkcәsindә qәzet nәşrinә tәşәbbüs göstәrsә dә, mәqsәdinә nail ola
bilmәmişdi.
88 17 Oktyabr günü – Rusiya imperiyasının ali hakimiyyәtinin ölkә
idarәçiliyindә qanunların daha da tәkmillәşdirilmәsi mәqsәdilә 623
17 (30) oktyabr 1905-ci il tarixindә xalqa elan etdiyi manifest.
Sәnәdin әhәmiyyәti Rusiya tarixindә ilk dәfә olaraq çarın öz mütlәq
hakimiyyәtini qanunverici orqanla bölüşdürmәsi vә bu mәqsәdlә
Dövlәt Dumasına seçkilәrin keçirilmәsinә razılıq vermәsindә idi.
89
İran Konstitusiyası vә İran Parlamenti – İranda Qanuni-әsasi
(konstitusiya) qәbul edilmәsi haqqında Müzәffәrәddin şah 1906-cı il
avqustun 5-dә, Millәt Mәclisinin (Parlament) çağırılması haqqında
isә sentyabrın 9-da fәrman vermişdi. Oğlu, 1907-ci ilin başlanğıcında
hakimiyyәtә gәlәn Mәhәmmәdәli şah atasının imzaladığı bu fәrmanları
tanımaq istәmәyәndә isә xalq öz qәlәbәsini qorumaq üçün daha
qәtiyyәtli vasitәlәrә әl atmışdı.
90
Gәnc türklәr – Osmanlı imperiyasında XIX әsrin 70-ci illәrindәn
etibarәn genişlәnәn siyasi hәrәkat iştirakçılarına verilәn ad. 1876-cı
ildәn etibarәn gәnc türklәr yenilikçi sәdrәzәm Midhәt paşaya arxalanaraq
liberal islahatlar hәyata keçirmәyә vә ölkәdә konstitusiyalı dövlәt
quruluşu yaratmağa çalışırdılar. Onların mübarizәsi 1908-ci ildә
uğurla başa çatmış, Sultan II Әbdülhәmid devrilmişdi.
91 Nәsrәddin şah Qacar (1831–1896) – türk әsilli Qacar sülalәsindәn
olan İran şahı. 1848–1896-cı illәrdә hakimiyyәt başında olmuş, sәrt
idarәçiliyi ilә tanınmışdı. 1896-cı ildә sui-qәsd nәticәsindә öldürülmüşdü.