Page 215 - design_Topcubashov_Full_Layout 1

Ә.TOPÇUBAŞOVUN
FӘTӘLİ XAN XOYSKİYӘ
MӘKTUBU

16 dekabr 1918-ci il
Konstantinopol

Sizin adınıza Mәhәmmәd Әmin Rәsulzadә (22 oktyabr
1918-ci il) vә Xәlil bәy Xasmәmmәdov (1 noyabr 1918-ci
il) vasitәsi ilә göndәrdiyim mәktublarda hәm buradakı
mövcud vәziyyәt, hәm dә özümün 1918-ci il noyabrın 1-nә
qәdәr gördüyüm işlәr barәsindә әtraflı yazmışdım.
Noyabrın 1-dәn etibarәn baş verәn ümumdünya vә sırf
Türkiyә әhәmiyyәtli işlәr siyasi hәyatın sonrakı gedişini köklü
surәtdә dәyişib. Hәm dә elә başgicәllәndirici sürәtlә dәyişib
ki, onlardan sәrbәst şәkildә vә obyektiv surәtdә baş çıxarmağa
hәr hansı bir imkan qalmayıb. Heç olmazsa, bu gedişatın 215
aparıcı xәtt vә istiqamәtlәrini göz önündә tutmaq üçün mәnim
bura gәlişimә – yәni noyabrın 1-nә qәdәr baş verәn hadisәlәri
icmal şәklindә nәzәrdәn keçirmәk zәruridir. Konstantinopola
1918-ci il sentyabrın 28-dә çatdım. Artıq sentyabrın 30-dan
başlayaraq müharibәnin gedişinin antantaçıların xeyrinә kәskin
şәkildә dәyişmәsi ilә bağlı hәyәcanlı xәbәrlәr almağa başladım.
Oktyabrın 1-dә Bolqarıstanın davranışı qәti şәkildә meydana
çıxdı. Bolqarıstan müharibәdәn çıxdığını bildirdi vә bununla
da, orta dövlәtlәrin mövqeyini kәskin şәkildә zәiflәtdi, Türkiyәni
isә son dәrәcә ağır duruma salmış oldu.
Ertәsi gün, oktyabrın 2-dә sәdrәzәm Tәlәt paşa vә xarici
işlәr naziri Әhmәd Nәsimi bәyin yanında oldum. Oktyabrın
3-dә isә hәrbi nazir Әnvәr paşa, habelә Azәrbaycan, Ermәnistan
vә Gürcüstan arasında sәrhәd mәsәlәlәrini tәnzimlәmәk üçün
yaradılmış komissiyanın sәdri, әdliyyә naziri Xәlil bәylә
görüşdüm.