Page 158 - design_Topcubashov_Full_Layout 1

Əlimərdan bəy Topçubaşov

olmazsa, indiki müsәlman qurultayının gündәliyindә dayanan
mәsәlәlәrә diqqәt yetirin. Diqqәt etsәniz, mahiyyәt etibarilә
burada müzakirә etdiyimiz problemlәrin heç biri yeni deyil.
Onlar artıq çoxdan, hәm dә yalnız müsәlmanlar deyil,
hökumәt, hәtta ali hakimiyyәt tәrәfindәn dә gündәliyә
çıxarılıb.
İcazә verin, yadınıza salım. Әlahәzrәt hökmdarın 12
dekabr 1904-cü il tarixli fәrmanına 260 әsasәn, dövlәt
idarәçiliyinin tәkmillәşdirilmәsi istiqamәtindәki digәr ilkin
şәrtlәr sırasında tәfriqәçilәrin (raskolniklәrin) hüquqlarını
tәnzimlәyәn qanunlara yenidәn baxılması tәlәbi ilә yanaşı,
digәr din vә tәriqәtlәrә mәnsub dindarlarla bağlı da eyni
tәdbirlәrin görülmәsi zәruri vә tәxirәsalınmaz sayılmışdır.
Hansı din vә mәzhәblәrә mәnsubluğundan asılı olmayaraq,
onlara qarşı qanunda birbaşa nәzәrdә tutulmayan tәzyiqlәrin
aradan qaldırılması ilә bağlı inzibati qaydada müvafiq tәdbir
görülmәsinin zәruriliyi vurğulanmışdır (maddә 6). Başqa
158 nümunә göstәrim. Dini dözümlülüyün әsaslarının möh -
kәmlәndirilmәsi haqda әlahәzrәt imperatorun imzaladığı 17
aprel 1905-ci il tarixli fәrmanının 261 15-ci maddәsindә deyilir:
“Mәhәmmәd ümmәtinә mәnsub tәbәәlәrin dini mәişәtinin
vacib tәrәflәri ilә bağlı qanun müddәalarının yenidәn nәzәrdәn
keçirilmәsi mәqsәdәuyğun sayılsın”. Xatırlatdığım ali mәqamlı
fәrmanlarda nәzәrdә tutulan dәyişikliklәr ovaxtkı Nazirlәr
Şurasının iclaslarında müzakirә olunmuş vә müzakirәlәr
nәticәsindә hazırlanan müddәalar әlahәzrәt imperator tәrәfindәn
22 fevral vә 1 mart 1905-ci il tarixli fәrmanlarla tәsdiq edil -
mişdir. Nazirlәr Şurasının hәlә o zaman hazırladığı müddәalarda
indiki qurultayımızın mәşğul olduğu mәsәlәlәrin qәbul
edilmәsi ardıcıllığı gündәliyә çıxarılmışdı. Biz Şimali Qafqaz
vә Türküstanda yeni müsәlman ruhani idarәlәrinin qurulmasının
zәruriliyi ilә bağlı dәlil-sübutlar gәtirdiyimiz bir vaxtda
yuxarıda adını çәkdiyim ali dövlәt qurumu da hәmin mәsәlәlәri
ön plana çәkmişdi. Eyni sözlәri mәscid binalarının tikilmәsi,