Page 154 - design_Topcubashov_Full_Layout 1

Əlimərdan bəy Topçubaşov

nәticәsindә müsәlman mәdәniyyәt ocaqları tәdricәn süquta
uğrayıblar, fәaliyyәtlәrini dayandırmalı olublar. Müsәlman
әhalinin dәfәlәrlә müraciәt vә xahiş etmәsinә baxmayaraq,
bağlananların yerinә yenilәri açılmayıb. Digәr tәrәfdәn, rus
tәbәәsi olan vә ruhani tәhsili almaq fikrinә düşәn müsәlmanlar
hәmin niyyәtlә qonşu dövlәtlәrә üz tutublarsa, vәtәnә
qayıdandan sonra onların din işlәrindә çalışmalarına imkan
verilmәyib vә bu gün dә verilmir.
Belәliklә, anormal vә çıxılmaz vәziyyәt yaranıb: bir
tәrәfdәn dini tәdris müәssisәlәrinin açılmasına icazә vermirlәr,
o biri tәrәfdәn isә xaricdә dini tәhsil alanları ruhani vәzifәlәri
tutmağa qoymurlar.
Belә olan şәraitdә, icazә verin, soruşaq: zәruri tәlәblәrә,
az da olsa, cavab verәn din xadimlәri harada yetişә bilәrlәr
vә yetişmәlidirlәr?
Ona görә dә müsәlman dini tәdris müәssisәlәrinin açılması
indi müsәlman işlәrindә әn hәyati vә tәxirәsalınmaz
mәsәlәlәrdәn biri sayılır. Artıq hökumәt dә bunun zәruriliyini
154 başa düşür. Әn azı әlahәzrәt imperatora tәqdim etdiyi geniş
hesabatda Qafqaz canişini çoxdan vaxtı çatmış mәsәlәyә
münasibәtdә öz fikrini aşağıdakı şәkildә bildirir:
“İndiyә qәdәr müsәlman mollalarının tәhsili mәsәlәsinә
yerli-dibli diqqәt yetirilmәyib. Hәm dә bu zaman belә mәntiq
әsas tutulub ki, hakim din sayılmayan islamın ardıcıllarının
– müsәlman әhalinin din xadimlәri ilә tәmin olunması
qayğısını hökumәt öz üzәrinә götürmәmәlidir”. Mәsәlәnin
bu şәkildә qoyulması ilә razılaşmayan canişin hәzrәtlәri
hesab edir ki, bilikli mollalar hazırlanmasının “vaxtı çatıb
vә o, mühüm mәsәlәdir”.
Belәliklә, görürük ki, müsәlmanlara münasibәtdә dini
dözümlülüyün guya geniş tәtbiqi barәsindә danışmağa
qәtiyyәn әsas yoxdur. Әksinә, yeni mәscidlәrin tikilmәsi
zamanı bizә hәr cür maneçilik törәdilir, dini tәdris
müәssisәlәrinin açılmasına imkan verilmir, din xadimlәri
hәr vasitә ilә hörmәtdәn salınır vә alçaldılır, mәktәb vә
mәdrәsәlәrdә çalışan müәllim vә müdәrrislәr tәqib olunur,