Page 153 - design_Topcubashov_Full_Layout 1

...Xalqımızın müstəqil yaşayacağına inanırdıq

tam anormal şәkildә qurulması hәqiqәtinә tәcrübәdә әmin
olublar. Bu baxımdan Qafqaz canişini әlahәzrәt qraf Vorontsov-
Daşkovun 259 nüfuzlu rәyi bizә xüsusi ilә qiymәtli görünür.
Canişin hәzrәtlәrinin fikirlәri hazırda әlimin altında olan
Qafqazda idarәçilik işlәrinin son sәkkiz illik dövrü ilә bağlı
hesabatda әksini tapıb. O, müsәlman ruhanilәrinin vәziyyәti
ilә bağlı әlahәzrәt imperatorun qarşısında belә bir etirafı
mәqsәdәuyğun saymışdır: “Şeyxülislam, yәni Zaqafqaziya
şiәlәrinin ruhani idarәsinin başçısı vәzifәsinә tәyinat üçün
müsәlmanlar arasında dini nüfuza malik, rus dilini, heç
olmazsa, şifahi nitqi anlama sәviyyәsindә bilmәk kimi әn
mütәvazi tәlәblәrә cavab verәn bir şәxs tapmağa çәtinlik
çәkdiyimi etiraf etmәliyәm. Quberniya mәclislәrinin sәdri
vә üzvlәri vәzifәsinә namizәd axtarışları zamanı başqa çıxış
yolu tapa bilmәdiyimdәn, adәtәn, hәmin yerlәrә hәtta tatarca
da kifayәt qәdәr savadı olmayan adamları tәyin etmәyә
mәcbur qalıram”.
Bәs bunun sәbәbi nәdir, niyә ruhani vәzifәlәrә tәyin 153
etmәk üçün lәyaqәtli adamlarımız yoxdur?
Bu suala әsas qanunlarda әksini tapan hәrtәrәfli dini
dözümlülüklә әsla bir araya sığmayan şәkildә cavab vermәk
mәcburiyyәtindә qalacağam.
Sualın cavabı üzәrindә düşünәrkәn bizdә dini vәzifәlәri
tutmaq üçün ruhanilәr hazırlayan tәdris müәssisәlәrinin
olmaması kimi kәdәrli faktın hәr kәsә yaxşı mәlum olduğunu
xatırlatmalıyam. Bәli, belә bir tәdris müәssisәsi yoxdur,
çünki onun açılışına hökumәt tәrәfindәn ciddi maneәlәr
törәdilir. Ümumәn biz müsәlmanların guya heç vaxt öz
mәktәblәrinin olmadığını düşünmәk böyük haqsızlıq olardı.
Müsәlmanlar göydәn düşmәyiblәr. Onlar zәngin mәdәniyyәtin
varislәridir. Bir zamanlar mәdrәsәlәri vә bu mәdrәsәlәrdә
yetişәn geniş biliyә malik molla vә müdәrrislәri ilә tanınan
mәşhur elmi mәrkәzlәri yaradıblar. Zәmanәnin dәyişmәsi,
işimizә әngәl yaradan bir sıra amillәrin meydana çıxması