Page 46 - jirmunski
P. 46
tor Jirmunski
әlamәtlәrini qeyd edә bilәrik: Etselin (Attila) sarayında burqund-
ların ölümü ilә bağlı qanlı hadisәlәrә Ditrix vә onun dәstәsinin
daxil edilmәsi; “Qızılgül bağı” (“Rosengarten”, 1250-ci illәr) ki-
mi sonrakı dövrlәrә aid poemada, Krimhildanın sarayındakı tәk-
bәtәk döyüşlәr zamanı, reyn vә dunay silsilәsinin qәhrәmanları,
xüsusilә Ziqfrid vә Ditrix arasında müqayisәlәrin aparılması;
Xuq-Ditrix vә Volf-Ditrixi Bernli Ditrixin uzaq әcdadlarına çevi-
rәn genealoji uydurmalar (“Biterolf vә Ditlib”, XIII әsr vә hәmin
dövrә aid bir sıra başqa hekayәtlәr). Bu baxımdan, Ditrix haq-
qında poemalarda epik monarx, alman eposunun silsilәlәşdiril-
mәsinin potensial mәrkәzi qismindә yadellinin – hun hökmdarı
Etselin (qovulmuş Bernli Ditrix onun sarayında sığınacaq tap-
mışdı) çıxış etmәsi heç dә az sәciyyәvi deyil; başqa sözlә desәk,
bu, ostqotların vә bir çox digәr german tayfalarının tabe olundu-
ğu tarixi Attiladır.
“Tidrek haqqında saqa” (1250-ci illәr) Norveç rәvayәtinin
müәllifinin cәhdlәrinә ayrıca diqqәt yetirilmәlidir; o, alman epik
әnәnәsindә tәşәkkül tapmış Bernli Ditrix haqqında dastanları da
bu qәhrәmanın epik bioqrafiyasına daxil etmәyә çalışırdı. Bu
zaman o, ona mәlum olan bütün digәr tәcrid olunmuş epik das-
tanları ayrı-ayrı epizodlar qismindә mәtnә daxil edir, bu dastan-
ların qәhrәmanlarını Ditrixin drujinniklәri vә silahdaşları kimi
qәlәmә verirdi. Lakin bu cәhd xalq dastanları hәvәskarının yal-
nız maraqlı әdәbi tәcrübәsini ortaya qoyur. Bu tәcrübә şifahi
epik әnәnәdә “Volsunqlar haqqında saqa” island eposundakı Si-
qurd vә Niflunqlar haqqında dastanların bioqrafik vә genealoji
silsilәlәşdirmәsi tәcrübәsindәn daha az әsaslandırılmışdır.
4
Әlbәttә, birbaşa mәdәni vә әdәbi qarşılıqlı tәsiri istisna edәn
şәraitdә, müxtәif xalqların qәhrәmanlıq eposunda bәzәn çox gә-
rәkli tipoloji oxşarlıqların mövcudluğu ilә yanaşı, hәr bir xalqın
tarixi yaşam tәrzinin özünәmәxsusluğu, onun tәsәrrüfat vә icti-
mai hәyatının xüsusiyyәtlәri, mәdәni adәt-әnәnәlәri, inancları ilә
sәciyyәlәndirilәn milli fәrqlәrin vә tarixәn formalaşan milli psi-
xikanın olması da az әhәmiyyәt kәsb etmir.
46
әlamәtlәrini qeyd edә bilәrik: Etselin (Attila) sarayında burqund-
ların ölümü ilә bağlı qanlı hadisәlәrә Ditrix vә onun dәstәsinin
daxil edilmәsi; “Qızılgül bağı” (“Rosengarten”, 1250-ci illәr) ki-
mi sonrakı dövrlәrә aid poemada, Krimhildanın sarayındakı tәk-
bәtәk döyüşlәr zamanı, reyn vә dunay silsilәsinin qәhrәmanları,
xüsusilә Ziqfrid vә Ditrix arasında müqayisәlәrin aparılması;
Xuq-Ditrix vә Volf-Ditrixi Bernli Ditrixin uzaq әcdadlarına çevi-
rәn genealoji uydurmalar (“Biterolf vә Ditlib”, XIII әsr vә hәmin
dövrә aid bir sıra başqa hekayәtlәr). Bu baxımdan, Ditrix haq-
qında poemalarda epik monarx, alman eposunun silsilәlәşdiril-
mәsinin potensial mәrkәzi qismindә yadellinin – hun hökmdarı
Etselin (qovulmuş Bernli Ditrix onun sarayında sığınacaq tap-
mışdı) çıxış etmәsi heç dә az sәciyyәvi deyil; başqa sözlә desәk,
bu, ostqotların vә bir çox digәr german tayfalarının tabe olundu-
ğu tarixi Attiladır.
“Tidrek haqqında saqa” (1250-ci illәr) Norveç rәvayәtinin
müәllifinin cәhdlәrinә ayrıca diqqәt yetirilmәlidir; o, alman epik
әnәnәsindә tәşәkkül tapmış Bernli Ditrix haqqında dastanları da
bu qәhrәmanın epik bioqrafiyasına daxil etmәyә çalışırdı. Bu
zaman o, ona mәlum olan bütün digәr tәcrid olunmuş epik das-
tanları ayrı-ayrı epizodlar qismindә mәtnә daxil edir, bu dastan-
ların qәhrәmanlarını Ditrixin drujinniklәri vә silahdaşları kimi
qәlәmә verirdi. Lakin bu cәhd xalq dastanları hәvәskarının yal-
nız maraqlı әdәbi tәcrübәsini ortaya qoyur. Bu tәcrübә şifahi
epik әnәnәdә “Volsunqlar haqqında saqa” island eposundakı Si-
qurd vә Niflunqlar haqqında dastanların bioqrafik vә genealoji
silsilәlәşdirmәsi tәcrübәsindәn daha az әsaslandırılmışdır.
4
Әlbәttә, birbaşa mәdәni vә әdәbi qarşılıqlı tәsiri istisna edәn
şәraitdә, müxtәif xalqların qәhrәmanlıq eposunda bәzәn çox gә-
rәkli tipoloji oxşarlıqların mövcudluğu ilә yanaşı, hәr bir xalqın
tarixi yaşam tәrzinin özünәmәxsusluğu, onun tәsәrrüfat vә icti-
mai hәyatının xüsusiyyәtlәri, mәdәni adәt-әnәnәlәri, inancları ilә
sәciyyәlәndirilәn milli fәrqlәrin vә tarixәn formalaşan milli psi-
xikanın olması da az әhәmiyyәt kәsb etmir.
46
