Page 43 - jirmunski
P. 43
Xalq qəhrəmanlıq eposu
uşaqları arasında gәnc Viviyenin qәhrәman obrazı seçilir (“Alis-
kans” poeması). Onun qәhrәmanlıqları Rolandın şücaәtlәrinin
variasiyasıdır. Oranjlı Gilyom silsilәsi müxtәlif epik ifaçılar tәrә-
findәn 1150–1250-ci illәr arasında yaradılmış 24 poemadan iba-
rәtdir.87
Belәliklә, tәkcә qәhrәmanın gәlәcәk nәsli deyil, hәtta әcdad-
ları da onun özündәn cavan ola bilәrlәr.
Ermәni eposunda da bir neçә nәsil genealoji prinsiplә bir
araya gәtirilmişdir. Әsas qәhrәman Sasunlu Davidin atası Böyük
Mqer, babası isә Sanasardır. Daviddәn sonra sasunlu bahadırla-
rın sonuncusu Kiçik Mqer gәlir.
Xalq yaradıcılığının qanunları nöqteyi-nәzәrindәn epik das-
tanın qenealoji davamı zәrurәti sevimli xalq qәhrәmanının öldüyü
tәdqirdә xüsusi әhәmiyyәt kәsb edir. Mәkrli vә kinli düşmәnlәrin
zәfәri son ola bilmәz: qәhrәmanın ölümü vә onun düşmәnlәrinin
müvәqqәti qәlәbәsinin ardından tapdanmış әdalәt bәrpa edilmә-
li, zalımlardan vә qәsbkarlardan qisas alınmalıdır. Qan davasının
aparılması, xalq tәrәfindәn qәbul edilәn qanuni hakimiyyәtin
bәrpa edilmәsi hәlak olanın oğlunun üzәrinә düşür. Birinci poe-
manın ya müstәqil davamı, ya vahid epik süjetin “ikinci tur” qis-
mindә çıxış edәn ikinci poemanın mәzmunu bununla müәyyәn
edilir.
Qırğız eposunun qәhrәmanı Manasın Semetey adlı oğlu vә
Seytek adlı nәvәsi var. Onlara hәsr edilmiş poemalar özünәmәx-
sus epik trilogiya yaradır. Semetey atasının qisasçısı vә onun
şan-şöhrәtinin varisidir; o sanki yeni, dirilmiş Manasdır. Bu, Se-
meteyin ölümündәn sonra da tәkrarlanır: qisasçı rolunu qәhrә-
man Manasın nәslinin qırğız xalqı üzәrindә qanuni hakimiyyәti-
ni bәrpa edәn oğlu Seytek oynamağa başlayır.
Belә genealoji silsilәnin yaradılmasında söylәyicilәrin yara-
dıcılıq prinsiplәri özbәk eposu “Alpamış”ın timsalında daha ay-
dın görünür. “Alpamış”da qәhrәmanın azyaşlı oğlu, yeniyetmә
bahadır, atasının layiqli davamçısı Yadqardan bәhs edilir. “Yad-
qar” poemasında Alpamışın oğlu, әsasәn, qәdim eposun әn geniş
yayılmış motivlәrini vә epizodlarını müxtәlif şәklә salan epik
43
uşaqları arasında gәnc Viviyenin qәhrәman obrazı seçilir (“Alis-
kans” poeması). Onun qәhrәmanlıqları Rolandın şücaәtlәrinin
variasiyasıdır. Oranjlı Gilyom silsilәsi müxtәlif epik ifaçılar tәrә-
findәn 1150–1250-ci illәr arasında yaradılmış 24 poemadan iba-
rәtdir.87
Belәliklә, tәkcә qәhrәmanın gәlәcәk nәsli deyil, hәtta әcdad-
ları da onun özündәn cavan ola bilәrlәr.
Ermәni eposunda da bir neçә nәsil genealoji prinsiplә bir
araya gәtirilmişdir. Әsas qәhrәman Sasunlu Davidin atası Böyük
Mqer, babası isә Sanasardır. Daviddәn sonra sasunlu bahadırla-
rın sonuncusu Kiçik Mqer gәlir.
Xalq yaradıcılığının qanunları nöqteyi-nәzәrindәn epik das-
tanın qenealoji davamı zәrurәti sevimli xalq qәhrәmanının öldüyü
tәdqirdә xüsusi әhәmiyyәt kәsb edir. Mәkrli vә kinli düşmәnlәrin
zәfәri son ola bilmәz: qәhrәmanın ölümü vә onun düşmәnlәrinin
müvәqqәti qәlәbәsinin ardından tapdanmış әdalәt bәrpa edilmә-
li, zalımlardan vә qәsbkarlardan qisas alınmalıdır. Qan davasının
aparılması, xalq tәrәfindәn qәbul edilәn qanuni hakimiyyәtin
bәrpa edilmәsi hәlak olanın oğlunun üzәrinә düşür. Birinci poe-
manın ya müstәqil davamı, ya vahid epik süjetin “ikinci tur” qis-
mindә çıxış edәn ikinci poemanın mәzmunu bununla müәyyәn
edilir.
Qırğız eposunun qәhrәmanı Manasın Semetey adlı oğlu vә
Seytek adlı nәvәsi var. Onlara hәsr edilmiş poemalar özünәmәx-
sus epik trilogiya yaradır. Semetey atasının qisasçısı vә onun
şan-şöhrәtinin varisidir; o sanki yeni, dirilmiş Manasdır. Bu, Se-
meteyin ölümündәn sonra da tәkrarlanır: qisasçı rolunu qәhrә-
man Manasın nәslinin qırğız xalqı üzәrindә qanuni hakimiyyәti-
ni bәrpa edәn oğlu Seytek oynamağa başlayır.
Belә genealoji silsilәnin yaradılmasında söylәyicilәrin yara-
dıcılıq prinsiplәri özbәk eposu “Alpamış”ın timsalında daha ay-
dın görünür. “Alpamış”da qәhrәmanın azyaşlı oğlu, yeniyetmә
bahadır, atasının layiqli davamçısı Yadqardan bәhs edilir. “Yad-
qar” poemasında Alpamışın oğlu, әsasәn, qәdim eposun әn geniş
yayılmış motivlәrini vә epizodlarını müxtәlif şәklә salan epik
43
