Page 37 - jirmunski
P. 37
Xalq qəhrəmanlıq eposu
Sonradan Laxmann mәktәbi bu tәdqiqat prinsiplәrini german
eposunun digәr әsәrlәrinә dә tәtbiq etmәyә başladı. Fransada
Qaston Paris bu prinsiplәri “Roland haqqında nәğmә” vә qәdim
fransız eposunun digәr әsәrlәrinә tәtbiq etdi.81 Digәr fransız ali-
mi Leon Qotye bu müddәanı ümumi metodoloji postulat kimi
irәli sürdü: onun fikrincә, hәr bir epik dastan “kantilenlәr zәnci-
ri”dir (un chapelet de cantilenes, yәni “ahәngdarlıq”). Tarixәn
qeydә alınmamış, lakin filoloji tәhlil yolu ilә bәrpa edilә bilәn
dastan vә “kantilena” (yәni epik nәğmә) arasındakı münasibәtlәr
bütöv ilә hissәlәrin, kitab ilә ayrıca fәsil arasında olan münasibәt
kimi anlaşılırdı.
Müqayisәli-tarixi baxımdan, bu nәzәriyyәnin tәsdiqi kimi,
qәhrәman-bahadır (İlya Muromets, Dobrınya Nikitiç vә b. silsi-
lәsi) haqqında müstәqil rus bılinaları vә yaxud cәnubi slavyan
eposunun (mәsәlәn, Mark Kraleviç haqqında) analoji nәğmәlәrı
misal gәtirilirdi. Lakin dәqiq araşdırılmamış bu vә ya digәr tari-
xi sәbәblәrdәn hәmin nәğmәlәr epos şәklindә düzülmәmişdir.
Digәr tәrәfdәn, Lyonnrotun “Kalevala”sı, müasir toplayıcı, alim
vә eyni zamanda şair tәrәfindәn bilәrәkdәn bir bütöv kimi bәrpa
olunmağa cәhd edilsә dә, epizodik xalq nağıllarının bir nәşr al-
tında mümkün vahid milli epos şәklindә birlәşmәsinә nümunә
gәtirilirdi.
XIX әsr әrzindә әsas nәzәriyyә hesab edilәn Volf – Laxmann
nәzәriyyәsi dәfәlәrlә tәnqid edilsә dә, hazırda bu nәzәriyyә elm-
dә saxlanmış hesab edilә bilәr. Andreas Xoysler german eposu-
nun, xüsusilә dә nibelunqlar haqqında nәğmәlәrin materiallarına
istinadәn82 qeyd edir ki, epik nәğmәlәr, Laxmannın güman etdiyi
kimi, daha geniş olan eposunun epizodik fәsillәri deyil, bu silsi-
lәnin süjetlәri arasında hәr hansı әlaqәnin olub-olmamasından
asılı olmayaraq, onların hәr biri hәmin epik süjeti tam işlәyib
qurtarır. Mәsәlәn, qәhrәmanı Bernli Ditrix silsilәsindәn “әmi-
can” vә Ditrixin drujinasının başçısı kimi tanınan qәdim alman
“Xildebrand haqqında nәğmә” (ata ilә oğulun döyüşmәsi süjeti)
vә ya skandinav epik әnәnәsindә üç paralel versiyada saxlanan
Ziqfridin Brünhildaya elçiliyi haqqında nәğmә vә ya onunla qis-
mәn personaj әlaqәsi olan Nibelunqların ölümü haqqında nәğmә
37
Sonradan Laxmann mәktәbi bu tәdqiqat prinsiplәrini german
eposunun digәr әsәrlәrinә dә tәtbiq etmәyә başladı. Fransada
Qaston Paris bu prinsiplәri “Roland haqqında nәğmә” vә qәdim
fransız eposunun digәr әsәrlәrinә tәtbiq etdi.81 Digәr fransız ali-
mi Leon Qotye bu müddәanı ümumi metodoloji postulat kimi
irәli sürdü: onun fikrincә, hәr bir epik dastan “kantilenlәr zәnci-
ri”dir (un chapelet de cantilenes, yәni “ahәngdarlıq”). Tarixәn
qeydә alınmamış, lakin filoloji tәhlil yolu ilә bәrpa edilә bilәn
dastan vә “kantilena” (yәni epik nәğmә) arasındakı münasibәtlәr
bütöv ilә hissәlәrin, kitab ilә ayrıca fәsil arasında olan münasibәt
kimi anlaşılırdı.
Müqayisәli-tarixi baxımdan, bu nәzәriyyәnin tәsdiqi kimi,
qәhrәman-bahadır (İlya Muromets, Dobrınya Nikitiç vә b. silsi-
lәsi) haqqında müstәqil rus bılinaları vә yaxud cәnubi slavyan
eposunun (mәsәlәn, Mark Kraleviç haqqında) analoji nәğmәlәrı
misal gәtirilirdi. Lakin dәqiq araşdırılmamış bu vә ya digәr tari-
xi sәbәblәrdәn hәmin nәğmәlәr epos şәklindә düzülmәmişdir.
Digәr tәrәfdәn, Lyonnrotun “Kalevala”sı, müasir toplayıcı, alim
vә eyni zamanda şair tәrәfindәn bilәrәkdәn bir bütöv kimi bәrpa
olunmağa cәhd edilsә dә, epizodik xalq nağıllarının bir nәşr al-
tında mümkün vahid milli epos şәklindә birlәşmәsinә nümunә
gәtirilirdi.
XIX әsr әrzindә әsas nәzәriyyә hesab edilәn Volf – Laxmann
nәzәriyyәsi dәfәlәrlә tәnqid edilsә dә, hazırda bu nәzәriyyә elm-
dә saxlanmış hesab edilә bilәr. Andreas Xoysler german eposu-
nun, xüsusilә dә nibelunqlar haqqında nәğmәlәrin materiallarına
istinadәn82 qeyd edir ki, epik nәğmәlәr, Laxmannın güman etdiyi
kimi, daha geniş olan eposunun epizodik fәsillәri deyil, bu silsi-
lәnin süjetlәri arasında hәr hansı әlaqәnin olub-olmamasından
asılı olmayaraq, onların hәr biri hәmin epik süjeti tam işlәyib
qurtarır. Mәsәlәn, qәhrәmanı Bernli Ditrix silsilәsindәn “әmi-
can” vә Ditrixin drujinasının başçısı kimi tanınan qәdim alman
“Xildebrand haqqında nәğmә” (ata ilә oğulun döyüşmәsi süjeti)
vә ya skandinav epik әnәnәsindә üç paralel versiyada saxlanan
Ziqfridin Brünhildaya elçiliyi haqqında nәğmә vә ya onunla qis-
mәn personaj әlaqәsi olan Nibelunqların ölümü haqqında nәğmә
37
