Page 331 - jirmunski
P. 331
Xalq qəhrəmanlıq eposu
Fin mәktәbinin başqa bir alimi Qrotenfeldin34 Kullervonu
qәdim german vә skandinav eposunun mәşhur qәhrәmanı, qot
kralı Ermanariklә (b.e. IV әsri) eynilәşdirmәsi dә xarakterikdir.
Bu epik dastanın Sakson Qrammatikin qoruyub saxladığı sonra-
kı, çox ehtimal ki, Danimarka variantında şahzadә Yarmrekin
(Ermanarikin) uşaq vaxtı slavyan kralı İsmara әsir düşmәsi, onun
evindә vә zәmisindә işlәmәyә mәcbur olmasından danışılır. O,
kralın etimadını qazansa da, qisasdan ehtiyatlanan kraliça şübhә-
yә düşür. Şahzadә әsirlikdәn qaçarkәn kralişanı öldürmәli olur
(Kullervonun öz sahibәsi, dәmirçi İlmarinenin arvadını öldürdüyü
kimi). Vәtәnindә taxta çıxan Yarmrek bundan sonra düşmәn
slavyanlardan amansız qisas alır. Bizә gәlib çatan Ermanarik
haqqında qәdim ostqot dastanlarının sonrakı – XI әsr Danimarka
versiyası ilә hәr hansı süjet bağlılığının olmamasına baxmaya-
raq, Qrotenfeld böyük laqeydliklә Ermanarik haqqında dastanın,
Ermanarikin IV әsrdә Şimali Qara dәniz sahillәrindәki ostqot
hökmranlığına daxil olan fin tayfaları vasitәsilә finlәr arasında
yayılmasının mümkünlüyünü qәbul etmәyә hazırdır. O, eyni tari-
xi etinasızlıqla guya Ermanarik haqqında dastanla әlaqәsi olan
Siqurd – Ziqfrid haqqında dastanın inikasını Kullervonun eston
variantında (“Kalevipoeq”) tapır. Amma o, Ziqfrid haqqında
frank mәnşәli dastanın Reyndә Ermanarik haqqında qot mәnşәli
dastandan xeyli sonra (V–VI әsrlәr) yarandığını vә onunla yal-
nız Nibelunqların çox sonrakı, island versiyalarında (XII–XIII
әsrlәr) әlaqәlәndiyini nәzәrә almır.
Qrotenfeldin sәhvlәri, başqa mәsәlәlәrlә bağlı, Xalanskinin
buraxdığı sәhvlәr qәdәr sәciyyәvidir (bax: sәh.160): hәr iki hal-
da tәdqiqatçı-komparativist doğma eposla tutuşdurduğu әcnәbi
materialın spesifikası ilә yalnız sәthi tanışdır.
Belәliklә, süjet yaxınlığı ilә bağlı, “skandinav nәzәriyyәsi”
tәrәfdarlarının ehtimalı tarixi konkretliliyini tamamilә itirir vә
mücәrrәd süjet sxemlәrinin әsassız vә demәk olar, heç bir halda
inandırıcı olmayan sırf formal müqayisәsinә çevrilir.
331
Fin mәktәbinin başqa bir alimi Qrotenfeldin34 Kullervonu
qәdim german vә skandinav eposunun mәşhur qәhrәmanı, qot
kralı Ermanariklә (b.e. IV әsri) eynilәşdirmәsi dә xarakterikdir.
Bu epik dastanın Sakson Qrammatikin qoruyub saxladığı sonra-
kı, çox ehtimal ki, Danimarka variantında şahzadә Yarmrekin
(Ermanarikin) uşaq vaxtı slavyan kralı İsmara әsir düşmәsi, onun
evindә vә zәmisindә işlәmәyә mәcbur olmasından danışılır. O,
kralın etimadını qazansa da, qisasdan ehtiyatlanan kraliça şübhә-
yә düşür. Şahzadә әsirlikdәn qaçarkәn kralişanı öldürmәli olur
(Kullervonun öz sahibәsi, dәmirçi İlmarinenin arvadını öldürdüyü
kimi). Vәtәnindә taxta çıxan Yarmrek bundan sonra düşmәn
slavyanlardan amansız qisas alır. Bizә gәlib çatan Ermanarik
haqqında qәdim ostqot dastanlarının sonrakı – XI әsr Danimarka
versiyası ilә hәr hansı süjet bağlılığının olmamasına baxmaya-
raq, Qrotenfeld böyük laqeydliklә Ermanarik haqqında dastanın,
Ermanarikin IV әsrdә Şimali Qara dәniz sahillәrindәki ostqot
hökmranlığına daxil olan fin tayfaları vasitәsilә finlәr arasında
yayılmasının mümkünlüyünü qәbul etmәyә hazırdır. O, eyni tari-
xi etinasızlıqla guya Ermanarik haqqında dastanla әlaqәsi olan
Siqurd – Ziqfrid haqqında dastanın inikasını Kullervonun eston
variantında (“Kalevipoeq”) tapır. Amma o, Ziqfrid haqqında
frank mәnşәli dastanın Reyndә Ermanarik haqqında qot mәnşәli
dastandan xeyli sonra (V–VI әsrlәr) yarandığını vә onunla yal-
nız Nibelunqların çox sonrakı, island versiyalarında (XII–XIII
әsrlәr) әlaqәlәndiyini nәzәrә almır.
Qrotenfeldin sәhvlәri, başqa mәsәlәlәrlә bağlı, Xalanskinin
buraxdığı sәhvlәr qәdәr sәciyyәvidir (bax: sәh.160): hәr iki hal-
da tәdqiqatçı-komparativist doğma eposla tutuşdurduğu әcnәbi
materialın spesifikası ilә yalnız sәthi tanışdır.
Belәliklә, süjet yaxınlığı ilә bağlı, “skandinav nәzәriyyәsi”
tәrәfdarlarının ehtimalı tarixi konkretliliyini tamamilә itirir vә
mücәrrәd süjet sxemlәrinin әsassız vә demәk olar, heç bir halda
inandırıcı olmayan sırf formal müqayisәsinә çevrilir.
331
