Page 325 - jirmunski
P. 325
Xalq qəhrəmanlıq eposu
Belә mühakimә epik vә nağıl obrazlılığının estetik xüsusiy-
yәtlәrini qәtiyyәn nәzәrә almır. Demәk olar ki, qızıl bütün xalq-
ların eposunda “epik әsr”in әfsanәvi var-dövlәti vә bolluğunun,
epik qәhrәmanların mәişәt әşyalarının keyfiyyәtinin göstәricisi
olmuşdur.20 Bu mәnada mәhz “Kalevala” özünün kәndli, demok-
ratik xarakterinә uyğun olaraq, nisbәtәn sonrakı feodal dövründә
yaranmış bir çox eposlardan öz sadәliyi ilә seçilir. Bununla belә,
Kronun özü tәdqiqatının digәr bir yerindә çox asanlıqla “qızıl”
epitetini müqәddәslәrin katolik kultu simvolunun tәsiri ilә izah
edir.21
Buna uyğun olaraq, “Kalevala”nın bütün nәğmәlәrinin sosial
şәraiti Krona inkişafda olan feodalizmin ictimai münasibәtlәri-
nin inikası kimi görünür: hәrbi qәnimәtin әldә edilmәsi nәticә-
sindә var-dövlәtin, “qızıl vә gümüş”ün qeyri-bәrabәr paylanma-
sı, iri torpaq mülklәrinin yaranması, tәsәrrüfatda qul әmәyi, qul
ticarәti, hәrbi yürüşlәrin mәnbәyi olan “çoxarvadlılıq” (!) vә s.
Kronun epik runalar әsasında bәrpa etmәyә çalışdığı fin vikinq-
lәri dövrü ictimai münasibәtlәrinin ümumi mәnzәrәsi belәdir.22
Epos materialının tarixi-etnoqrafik nöqteyi-nәzәrdәn diqqәtlә
yoxlanması, şübhәsiz ki, bu süni vә qәsdәn üsluba salınmış mәn-
zәrәni tәkzib edir.
Şifahi xalq eposu әsrlәrlә formalaşıb inkişaf edir, ona görә
dә özündә müxtәlif zamanlara vә ictimai inkişafın müxtәlif
dövrlәrinә aid tәbәqәlәşmәlәri ehtiva edir. Lakin “Kalevala”nın
süjet vә obrazlarının çox qәdim genetik әsasını aşkara çıxaran
“paleontoloji” nöqteyi-nәzәrdәn bir az uzaqlaşsaq, eposda әks
olunmuş zәmanәyә uyğun mәişәtin az-çox yaxın vә ya uzaq keç-
mişdә karel kәndlisinin güzәranını daha çox xatırladan sosial şә-
raitdә kәndli-әkinçinin, balıqçı vә ovçunun әmәk hәyatını әks et-
dirdiyini görәrik. Poxyolaya elçiliyә yola düşәn İlmarinen ha-
mamda yuyunur, özünün әn yaxşı kәtan köynәyini, anasının to-
xuduğu yumşaq corabları, çәkmәlәrini geyinir, mavi mahud kaf-
tanını köynәyinin üstündәn çәkir vә “yüz cür bәzәk vurulmuş”
kürkünә bürünür (XVIII runa). “Şimalın yiyәsi” Louxinin toy zi-
yafәti üçün yağ içindә bәslәnmiş, nәhәng axta donuz kәsir, çörәk
325
Belә mühakimә epik vә nağıl obrazlılığının estetik xüsusiy-
yәtlәrini qәtiyyәn nәzәrә almır. Demәk olar ki, qızıl bütün xalq-
ların eposunda “epik әsr”in әfsanәvi var-dövlәti vә bolluğunun,
epik qәhrәmanların mәişәt әşyalarının keyfiyyәtinin göstәricisi
olmuşdur.20 Bu mәnada mәhz “Kalevala” özünün kәndli, demok-
ratik xarakterinә uyğun olaraq, nisbәtәn sonrakı feodal dövründә
yaranmış bir çox eposlardan öz sadәliyi ilә seçilir. Bununla belә,
Kronun özü tәdqiqatının digәr bir yerindә çox asanlıqla “qızıl”
epitetini müqәddәslәrin katolik kultu simvolunun tәsiri ilә izah
edir.21
Buna uyğun olaraq, “Kalevala”nın bütün nәğmәlәrinin sosial
şәraiti Krona inkişafda olan feodalizmin ictimai münasibәtlәri-
nin inikası kimi görünür: hәrbi qәnimәtin әldә edilmәsi nәticә-
sindә var-dövlәtin, “qızıl vә gümüş”ün qeyri-bәrabәr paylanma-
sı, iri torpaq mülklәrinin yaranması, tәsәrrüfatda qul әmәyi, qul
ticarәti, hәrbi yürüşlәrin mәnbәyi olan “çoxarvadlılıq” (!) vә s.
Kronun epik runalar әsasında bәrpa etmәyә çalışdığı fin vikinq-
lәri dövrü ictimai münasibәtlәrinin ümumi mәnzәrәsi belәdir.22
Epos materialının tarixi-etnoqrafik nöqteyi-nәzәrdәn diqqәtlә
yoxlanması, şübhәsiz ki, bu süni vә qәsdәn üsluba salınmış mәn-
zәrәni tәkzib edir.
Şifahi xalq eposu әsrlәrlә formalaşıb inkişaf edir, ona görә
dә özündә müxtәlif zamanlara vә ictimai inkişafın müxtәlif
dövrlәrinә aid tәbәqәlәşmәlәri ehtiva edir. Lakin “Kalevala”nın
süjet vә obrazlarının çox qәdim genetik әsasını aşkara çıxaran
“paleontoloji” nöqteyi-nәzәrdәn bir az uzaqlaşsaq, eposda әks
olunmuş zәmanәyә uyğun mәişәtin az-çox yaxın vә ya uzaq keç-
mişdә karel kәndlisinin güzәranını daha çox xatırladan sosial şә-
raitdә kәndli-әkinçinin, balıqçı vә ovçunun әmәk hәyatını әks et-
dirdiyini görәrik. Poxyolaya elçiliyә yola düşәn İlmarinen ha-
mamda yuyunur, özünün әn yaxşı kәtan köynәyini, anasının to-
xuduğu yumşaq corabları, çәkmәlәrini geyinir, mavi mahud kaf-
tanını köynәyinin üstündәn çәkir vә “yüz cür bәzәk vurulmuş”
kürkünә bürünür (XVIII runa). “Şimalın yiyәsi” Louxinin toy zi-
yafәti üçün yağ içindә bәslәnmiş, nәhәng axta donuz kәsir, çörәk
325
